| Предыдущая тема :: Следующая тема |
| Автор |
Сообщение |
Nikolai
Зарегистрирован: 06.10.2017
Сообщения: 170
|
 Добавлено: 06 Oct 2025, Mon, 22:57 Заголовок сообщения: |
 |
|
| Valery Zeliazei писал(а): |
Аднаго гэтага здымка досыць, каб завіснуць у Дзявяткавічах на цэлы дзень  |
Не....  На жаль, не завісьніце, бо амаль усё зьнішчана, а да парэшткаў справы ай-нікому нямашака. Стагоддзяў дзевяць стаялі надмагільныя камяні на вельмі даўніх могілках, дзе з мірам адпачывалі продкі...Дык і туды дабралася сёняшняя сельсаветчыца і ўсё развярнула разкавэркала, каб скарыстаць тыя вялікія дрэвы на драўніну...
.... дый гісторыяй сваёй мясцовасьці мала хто цікавіцца.
Толькі краязнаўцы Ракуці - Таццяна Пятроўна і Васіль Уладзіміравіч могуць шмат чаго паказаць і разпавесьці, музэй свой паказаць. У ксьцёл трапіце, калі знойдзеце ключніцу. |
|
| Вернуться к началу |
|
 |
Nikolai
Зарегистрирован: 06.10.2017
Сообщения: 170
|
| Добавлено: 07 Oct 2025, Tue, 11:59 Заголовок сообщения: |
|
|
Крыніца:
"Касьцёлы і кляштары былога Навагрудскага ваяводства". Частка II, том 1, Калектыўная праца, М. Каламайская-Саід (рэдактар), 2006г., ст. 15-39.
(пераклад: deepseek)
Парафіяльны касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Дзявяткавічах
1. Гісторыя
Вёска Дзявяткавічы захоўвала прыналежнасьць да Слонімскага павета на працягу стагодзьдзяў, хоць сам павет зьмяняўся:
за часамі Рэчы Паспалітай ён уваходзіў у склад Навагрудзкага ваяводзтва,
з падзелам РП — у склад Гарадзенскай губерні,
у 1919-1939 гг. — зноў Навагрудзкага ваяводзтва,
У XVІ ст. маёнтак належаў Мялешкам, а ў сярэдзіне XVІІ ст. перайшоў ва ўласнасьць Сьлізьняў гербу ”Сьвята”, у руках якіх заставаўся бесьперапынна да 17 верасьня 1939 г.
Побач са старэйшым паселішчам, якое зь цягам часу набыло статус мястэчка, побач з аддаленай ад яго сядзібай уладальнікаў сфармавалася меншая, званая Дзявяткавічамі Сьлізьняўскімі альбо Новымі; апошняя назва захавалася да сёньня.
Гісторыя населенага пункта чакае дэталёвага дасьледаваньня, на што дае шанцы багаты архіў Сьлізьняў, які захаваўся нягледзячы на зьнішчэньне дзявяткавіцкай рэзыдэнцыі.
Парафія ў Дзявяткавічах была заснавана ў 1792 г. намаганьнямі Соф’і з Чэцьвярцінскіх, жонкай раней памерлага Стэфана Сьлізень, якая, завяршаючы фундацыю, ініцыяваную сям’ёй мужа, таксама паклапацілася аб адпаведным забясьпечэньні касьцёла, шпіталя-прытулку й школы, і вылучыла сродкі на ўтрыманьне настаўніка.
Новая ўстанова ўвайшла ў склад Слонімскага дэканата Віленскай дыяцэзыі. Першапачаткова невялікая (у 1798 г. налічвала 384 вернікаў), яна хутка разьвівалася, бо ў 1844 г. іх было 812, а падлікі былі дакладнымі, паколькі згодна з пастановай маскальскіх улад, дадзеныя аб колькасьці рымска-каталіцкіх парафій павінны былі пацьвярджаць мясцовыя праваслаўныя сьвятары. У сувязі з тым, што бліжэйшыя парафіяльныя касьцёлы (Ружана, Слонім, Косава й Крывашын) знаходзіліся на адлегласьці 10-15 км, а доступ да іх вясной і восеньню ускладнялі рэкі Шчара й Грыўда, хутка пасьля заснаваньня парафіі ў Дзявяткавічах узьнікла яе філія, створаная намаганьнямі Соф’і Сьлізень пры драўляным касьцёльку Св. Тадэвуша ў Рудні (1796).
На тэрыторыі парафіі існавалі таксама прыватныя палацавыя капліцы ў Дзявяткавічах і Акунінава (да 1798), а затым у Грудаполі (1816) і Рэгінаве (1836), нягледзячы на неспрыяльную каталіцтву канфэсійную палітыку дзяржавы.У рамках рэпрэсый пасьля студзеньскага паўстаньня ў 1866 г. дзявяткавіцкую парафію скасавалі, далучыўшы яе часткі да парафій у Слоніме, Косаве й Ружане. З капліц, якія знаходзіліся на тэрыторыі парафіі, тады захавалася толькі палацавая ў Дзявяткавічах і філіяльная ў Рудні, паніжаная да функцыі могілкавай капліцы; абедзьве сёньня не існуюць.
Першым дзявяткавіцкім пробашчам стаў вучоны канонік Казімір Когановічкі, аўтар да сёньня цытаванай біяграфіі Сапегаў.
Відавочна, сьледзтвам яго захапленьняў быў выключна багаты, як для сельскай плябаніі, кнігазбор, згаданы ў інвэнтары 1844 г.,
які налічваў тады 387 тамоў, якія захоўваліся ў спэцыяльных бібліятэчных шафах. На жаль, не захаваўся інвэнтар той бібліятэкі,
якая ўтрымлівала каштоўныя старажытныя друкі, напрыклад, упрыгожаны прыгожымі дрэварытамі ”Herbarz polskі” Марціна з Ужэндова, выдадзены ў 1595 г. у кракаўскай друкарні Лазаравай.
Вяртаньне касьцёла й аднаўленьне парафіі адбылося ў 1926 г. Яна па-ранейшаму заставалася ў Слонімскім дэканаце Віленскай дыяцэзыі. Цяпер адноўленая дзявяткавіцкая парафія належыць да Слонімскага дэканата ў складзе Гарадзенскай дыяцэзыі, заснаванай у 1991 г.
Касьцёл у Дзявяткавічах быў узьведзены ў 1786-1790 гг. Будаўніцтва ініцыяваў віленскі канонік Тадэвуш Сьлізень (пам. 1790), а працягвала яго й хутка давяла да канца яго нявестка, згаданая вышэй Соф’я з Чэтверцінскіх, тагачасная спадчыньніца Дзявяткавічаў.
У 1788-1789 гг. стукатар Яжынскі выканаў тры тынкоўыя альтары, а маляўнічую дэкарацыю інтэр’еру — Фэлікс Казубскі й запрошаны з Ружаны прыдворны маляр Аляксандра Сапегі, Павел Фрыксідэр, які ў 1788 г. напісаў абраз Сьвятых Апосталаў Пятра й Паўла для галоўнага альтара.
Завершаная ў 1790 г. эфэктная мураваная брама-званіца была пабудавана кс. Шыстоўскім, які ў рахунках пазначаны як архітэктар! У 1799 г. касьцёл быў асьвечаны ў імя СС. Пятра й Паўла біскупам Адамам Клокоцкім, бжэсцкім суфраганам.У інтэр’еры будынка, сьцены й скляпенаніякага пакрывалі росьпісы, знаходзіліся тры тынковыя альтары й мураваны музычны хор з арганамі.
Аднароднасьць, а разам з тым і своеасаблівы характар абсталяваньня вызначалі шматлікія элемэнты з каванага, часткова пазалочанага жалеза: амбона, агароджа музычнага хора, агароджа, якая адзьдзяляла прэзьбітэрый, агароджа драўлянай купелі, а таксама падсьвечнікі й кандэлябры ля захавушакаў. Яго дапаўнялі 2 шэрагі драўляных лавак, 2 споведніцы, ферэтрон, разьмешчаныя на сьценах абразы й Станцыі Крыжовага Шляху, купель з разьмешчанай над ёй разьбой Хрыста Смуткуючага, шматлікія волаўныя падсьвечнікі.
У рызьніцы й сымэтрычным да яе памяшканьні, якое называлася ”ложай”, знаходзіліся партрэты абедзьвюх фундатараў, а ў прытворы пад музычным хорам — іх мармуровыя эпітафіі. Пра шчодрасьць фундатаркі сьведчыла багатае абсталяваньне рызьніцы, якое значна перавышала патрэбы невялікай парафіі. Зьвяртаў увагу багаты набор літургічных посудаў, а таксама колькасьць і велічнасьць рыз, у тым ліку шматлікіх вышытых.
Касьцёл служыў ня толькі каталікам, але й уніятам, бо інвэнтар 1805 г. згадвае посуд і прыладды, якія выкарыстоўваліся для адпраўленьня літургіі ў ўсходнім абрадзе.
У 1843 г. зладзеі выкралі восем келіхаў, ампулы з талеркай і пару падсьвечнікаў; яны не зьневажалі нават чатырма пазалочанымі шарамі ад балдахіна.
Пасьля скасаваньня ў 1866 г. рымска-каталіцкай парафіі касьцёл перадалі праваслаўнай парафіі ў Старых Дзявяткавічах і ў 1867 г. перабудавалі на царкву паводле праекта Мікалая Ільіча Ціхвінскага, слонімскага павятовага архітэктара.
Зьнешнія зьмены зводзіліся да перабудовы фасада: на восі дабудавалі аркавы прытвор, атыкавы франтон перарабілі на шчытовы, адначасна зьняўшы герб Тадэвуша Сьлізьня з тымпана й польскі надпіс з фрыза, а абеліскавы шацік вежы замянілі на галоўку.
У інтэр’еры разбурылі альтары, відавочна, тады ж зьнялі таксама паліхромію й эпітафіі. Уся рухомае абсталяваньне трапіла ў 1867 г. у касьцёл у Ружане, дзе яго частка застаецца да сёньня.
Перабудова закранула таксама званіцу: зьмянілі форму першапачатковага прамавугольнага брамнага праёму, увёўшы замест яго больш высокую, паўкруглую арку, і зьнялі велічную геральдычную дэкарацыю, якую ўяўлялі разьмешчаныя на фоне палудамэнта герб ”Сьвята” (Сьлізьняў) і ”Св. Юрый” (Чэтверцінскіх); у верхнім ярусе зьнялі вазы, усталяваныя на завітках сьцёкаў, зьмянілі абрыс прасьветаў, мяккую лінію даху прывялі да простай шатровай формы, ліквідаваўшы таксама абрамленую завіткамі гадзіньнікавую вышку, пакрытую хвалістым гзымсам; ліхтар пакрылі цыбулепадобнай галоўкай.
Пасьля рэкаталізацыі сьвятыні й аднаўленьня ў 1926 г. парафіі, у Дзявяткавічы вярнуўся, як здаецца, толькі абраз Маці Божай зь Дзіцяткам з былога галоўнага альтара.
Пасьля ІІ сусьветнай вайны касьцёл зачынілі й уладкавалі ў ім склад мінэральных угнаеньняў, што выклікала насычэньне сьцен шкодлівымі хімічнымі рэчывамі. Мураваная брама-званіца была сур’ёзна пашкоджана. Сьціплае даваеннае абсталяваньне было зьнішчана. Толькі згаданы вышэй абраз Маці Божай зь Дзіцяткам, відавочна, каля 1960 г. (па іншым зьвесткам - 1975г./рэд ММ) быў адвезены ў Нацыянальны музэй у Менску.У 1990 г. дзявяткавіцкі касьцёл быў вернуты мясцовай каталіцкай супольнасьці.
У 1993 г. яго адрэмантавалі гаспадарчым спосабам і часоваб уладкавалі, галоўным чынам намаганьнямі апекавалага духоўнай апекай кс. Вітольда Зельветра, OFMCap., пробашча касьцёла Св. Андрэя ў Слоніме. Дах пакрылі бляхай, інтэр’ер атынкавалі.
2. Апісаньне
2.1. Архітэктура
Касьцёл разьмешчаны на паўднёвым ускрайку вёскі, пры дарозе, якая праходзіць праз яе, у ўсходняй часткі прасторнага прамавугольных могілак, арыентаваны, мураваны з цэґлы, тынкаваны. Складаецца з трохпралётнай нэвы на пляне, блізкім да квадрата, і больш вузкай ад яе, двухпралётнай апсыды, бакавыя сьцены якой паўкруглыя, флянкаваныя нізкімі прамавугольнымі рызьніцамі (адна зь іх, з поўдня, называецца ”ложай”).
Унутры сьцены без падзяленьняў. Прэзьбітэрый адзьдзелены масыўнай аркавай сьцяной, з высячонай высокай, паўкруглай аркай. У нэве й прэзьбітэрыі — цыліндрычныя скляпеньні на гуртах, зь люнэтамі, у якіх разшыраныя вокны, завершаныя паўколам.
У рызьніцах — столі. Музычны хор мураваны, абапіраецца на слупы, паміж якімі нацягнуты аркі, з агароджай з каванага жалеза, часткова пазалочанай. Пад хорам — прытвор, у якім сход у крыпту.
Фасады на цокалі, завершаныя антаблемэнтам. Фасад трохдзельны, з двума ярусамі аднолькавай шырыні, падзеленымі антаблемэнтам, аб’яты на вуглах у ніжнім ярусе псэўдапілястрамі, у верхнім — тасканскімі пілястрамі, усталяванымі на цокалі. Бакавыя палі — глухія. На восі — плоскі рызаліт, які зьмяшчае ўваходны праём, завершаны паўцыркульным луком, у прафіляванай абрамленьні. Ніжні ярус рызаліта цалкам засланы неабарачным прытворам, адкрытым на тры бакі шырокімі паўкруглымі аркамі, якія абапіраюцца на чатырохгранныя слупы. Верхні ярус рызаліта аб’яты парамі тасканскіх пілястраў, завершаны трохкутным франтонам; на яго восі — акно, завершанае паўколам, з надаконьнікам у выглядзе выгнутага адрэзка гзымса. На фрызе антаблемэнта рызаліта — пазалочаны надпіс ”ОЙЧЭ НАШ ХТОРЫС ЁСЬЦЬ У НЯБЕСАХ | СЬВЯЦІСЯ ІМЯ ТВАЁ”; у тымпане франтона — тынковы (?) герб ”Сьвята” пад кананіцкім капялюшом. Над франтонам, на трохпрыступкавым цокалі — вежачка на пляне квадрата са скасінымі вугламі, аформленымі як лапаткі зь нішамі ў ствалах, завершаная антаблемэнтам. З фронта — аконца, завершанае паўколам, аб’ятае паўпілястрамі тасканскага ордара, якія падтрымліваюць прафіляваную архівольту. У астатніх палёх — нішы такой жа формы. Вокны ў бакавых сьценах нэвы аб’ятыя тынковымі прафіляванымі ліштвамі. На сьцяне апсыды, над цокалем, — прамавугольная гранітная пліта са слаба чытэльным, прымітыўна высечаным фундацыйным надпісам: ”Р. 1786 ГЭТА | ЦАРКВА [sіc] ЗАСНАВАНА (?) ПРЭВЯЛЕБНЫМ КСЁНДЗАМ ТАДЭВУШАМ СЬЛІЗЕНЕМ”. Дахі пакрыты бляхай: нэва й прэзьбітэрый — нізкім, двухсхільным з агульным канаргом, рызьніцы — аднасхільнымі, прытвор — двухсхільнымі зь перпендыкулярна скрыжаванымі канаргамі. Вежачка над фасадам завершана стромкім шатровым дашкам, з крыжам.
2. 2. Абсталяваньне
• Галоўны альтар, працы Яжынскага, 1789 г., мураваны, двух’ярусны, абстаўлены пілястрамі з гзымсамі, са стукавай пазалочанай арнамэнтальнай дэкарацыяй і абразоў: Маці Божая зь Дзіцяткам, пачатак XVІІІ ст., алей на палатне, прымітыўна перамаляваны, а таксама Сьвятыя Пётар і Павел, алей на палатне, прысьвечаны ў 1920 г., барочна-класыцыстычнага характару, магчыма, копія першапачатковага, напісанага ў 1788 г. Паўлам Фрыксідзерам.
• Табернакулюм драўляны, афарбаваны ў белы колер, з пазалочанай разьбяной арнамэнтыкай у стылі рокай і зь металевым паваротным тронам.
• Бакавыя альтары (2), працы Яжынскага, 1789 г., мураваныя, разьмешчаныя пад вуглом да аркі, двух’ярусныя, са пазалочанай стукавай арнамэнтальнай дэкарацыяй і, верагодна, сучаснымі ім абразоў, алей на палатне: у левым — Св. Соф’я з дачкамі Верай, Надзеяй і Любов’ю й Св. Ян Непамук; у правым — Хрыстус Укрыжаваны й Св. Тэкля. Альтар у паўднёвай рызьніцы (ложы), адна’ярусны, у цэнтральным полі абраз Зьняцьце з крыжа, алей на дошцы, напісаны ў тэхніцы грызайль (?), італьянская школа.
• Катэдра, каля 1790 г., на паўночнай сьцяне прэзьбітэрыя, даступная ўсходамі з рызьніцы, жалезная, з ажурнай трыбунай і балдахінам, афарбаваная ў чорны колер, з пазалочанымі арнамэнтамі.
• Арганы, каля 1790 г., шасьцігалосныя, з праспэктам, афарбаваным у белы колер, з пазалоткай.
• Купель, працы Фэлікса Казубскага, 1791 г., драўляная, каля 1790 г., у форме келіха, на чатырохграннай аснове, з васьміграннай вечкам, на чашы разьбяныя лаўровыя гірлянды, акружаная сучасным ёй чатырохгранным агароджаньнем, каваным з жалеза.
• Гранітная сьвятая купель.
• Споведніцы (2), афарбаваныя ў зялёны колер.
• Лаўкі (10), афарбаваныя ў зялёны колер.
• Агароджаньне ў прэзьбітэрыі, каля 1790 г., жалезнае, каванае, першапачаткова афарбаванае ў чорны колер, з пазалочанымі арнамэнтамі ў выглядзе сьпіраляў і стужак, у дзьвярцях манаграма ZS (Соф’і з Чэтвярцінскіх Сьліжнёвай) пад княжацкай мітрай, упрыгожаная пальмавымі галінамі.
• Ферэтрон з абразоў, алей на палатне: Найсьвяцейшая Панна Марыя й Св. Тадэвуш.
• Абразы, алей на палатне, каля 1790 г.:
1. Бачаньне сьв. Антонія, маляваў Фэлікс Казубскі, з ахвяраваньня апошняга;
2. Сьв. Казімір;
3. *3-16. Станцыі Крыжовага Шляху*;
4. 17. Святая Сям'я;
5. 18. Хрыстос з Марыяй і св. Іосіфам;
6. 19. Хрыстос Укрыжаваны.
• Партрэты:
1. ксёндз Тадэвуш Слізень, віленскі канонік, алей на палатне, канец XVIII ст.;
2. Соф'я з Чэцьвярцінскіх Сліжнёва, падкаморзіна слонімская, трунная(?), алей на блясе, маляваў Ян Рустэм;
3. ксёндз Рымшэвіч.
• Скульптуры:
1. Хрыстос Смуткавальнік;
2. Хрыстос Укрыжаваны, працэсійны крыж;
3. Хрыстос Уваскрослы.
• Эпітафіі (пад хорам, па баках увахода, на заходняй сцяне нефа) прамавугольныя, мармуровыя, з пазалочанымі надпісамі:
✝️ Ксёндзу Тадэвушу Слізеню, з гербам "Свят" пад каноніцкім капялюшом і надпісам: "ТАДЭВУШ АНУФРЫ СЛІЗЕНЬ, канонік катэдры віленскай старэйшы, нарадзіўся года 1728 месяца жніўня 29 дня, ад Наяснейшага Аўгуста III прывілеем каноніі ў годзе 1747 удастоены, у годзе ж 1751 праз Яснавяльможнага кс. Пужыну, біскупа інфлянцкага, пасвячоны ксяндзом. Правёўшы 61 год свайго жыцця, 8 месяцаў, 14 дзён, супакоіўшыся ў Пане, да вечнасці перайшоў года 1790 месяца мая 15 дня. Пры гэтым храме, коштам сваім з муру пабудаваным, пакладзены, просіць праходзячых пра памінкі перад Богам за душу сваю і бацькоў сваіх Міхала і Элеанору з Хлусовічаў Слізень, падканюшых Вялікага Княства Літоўскага".
✝️ Соф'і Сьлізень з Чэцьвярцінскіх з гербам "Св. Юры" і "Свят" пад княжацкай мітрай, з надпісам: "Соф'я з князёў Чэтвярцінскіх Сліжнёва, падкаморзіна слонімская. Неаднаразова не без цуду ад Бога ў жыцці захаваная, каб не толькі гэты храм і яшчэ тры на хвалу Яго святую пабудавала і фундушам вечным забяспечыла як фундатарка, але і як Яго эканомка, карміцелька бедных, універсальная маці сірот і апякунка многіх, то ў духоўным стане, то ў шлюбным, заснавала і надзяліла са свайго. Нескупая рука сыпала дапамогу жывым і матэрыяльным цэрквам гэта асаблівая Пані, да кіравання ад Бога абраная, якая сапраўды не для сябе, але для Бога, для бліжніх жыла. Валодала шырокімі як пажыццёвымі, так і мужоўскімі і ўласнымі спадчыннымі маёнткамі, але згодна з распараджэннем дачкі, якую мела адзіную, праз любоў да мужа, якога мела за найлепшага з усіх, адзіную дачку сваю Тэклю як спадчынніцу разам з маёнткамі Сліжнёўскімі як у Літве, так і ў Кароне, адразу пасля свайго пажыццёвага ўладання перадала таму ж роду, гэта значыць Рафалю Слізеню, інстыгатару Вялікага Княства Літоўскага, кавалеру ордэна Св. Станіслава, не менш сыну, як любімаму зяцю. Камарград жа і Чэтвяртню і іншыя маёнткі на Украіне з Адомічамі ў ваяводстве валынскім на яе якія зваліліся, яшчэ пры жыцці сваім дачцэ як натуральнай па сабе спадчынніцы падаравала. Таксама роду князёў Чэтвярцінскіх праз уроджаную прыхільнасць сваіх ласкаў не абяздоліла: князю Дзімітру, кашталяну чарнігаўскаму, свайму пляменніку, унучку наймілейшую Соф'ю за жонку аддаўшы, князю Юзафу некалькі сотняў сялян і сто тысяч запісаўшы. Скрытна, для пабудовы і прыкладу, на адной фальварку жывучы да 1808 года, пасля сябе памяць і жаль пакінула дня 31 месяца жніўня. А калі цела яе тут спачывае, няхай душы ў небе свеціць вечнае святло".
2.3. Атачэнне касцёла
Брама-званіца, мураваная з цэглы, тынкаваная, са слядава захаванымі элементамі стукавай дэкарацыі. У плане квадратная, двух'ярусная, з развітым шатром. Ніжняя частка руставаная; на восі ўсход-захад замураваны праезд брамы, завершаны паўколлем, убраны тасканскімі пілястрамі, якія падтрымліваюць прафіляваную архівольту. Другі ярус вужэйшы, абнесены нізкімі спіральнымі сцёкамі, на вуглах узяты канеліраванымі пілястрамі на цокалях, завершаны антаблементам, на фрызе якога рэшткі акантавай тынковай дэкарацыі. У франтальнай і тыльнай сценах высокія аконныя праёмы, завершаныя паўколлем, у плоскіх абрамленнях, якія паўтараюць форму абрамлення праезду брамы; у бакавых сценах — бленды аналагічнага памеру. Шацёр цыбулепадобны, упрыгожаны спіралямі і выгнутымі адрэзкамі карніза, які змяшчае гадзіннік. Ліхтар на аснове ў форме карніза, на скатых вуглах узяты пілястрамі, з вузкімі аконнымі праёмамі, завершанымі паўколлем, у прафіляваных тынковых абрамленнях, пакрыты гонтавым дашкам з крыжом. Побач з званіцай — вялікі гранітны валун з высечанымі ініцыяламі фундатаркі Z(ofia) S(ližniowa) E(nsiferida) S(lonimesis) і датай 1790.
Надмагіллі на касцёльных могілках, каменныя:
✝️ З монаграмамі ІHS і Maryja, а таксама надпісамі:
✝️ ”Марыяна д’Ардуэн КЛУГОВА. Да магілы гадоў дзевяць. Мужа апярэдзіўшы, адзіную 7-гадовую дачку Зофію, патым Алойзу манашку Св. Бэнэдыкта, пакінула. Памерла году 1789 дня 1 мая”.
✝️ ”Году 1798 дня 7 сьнежня. Пяцьдзесят два гады здавалася я жыў, але калі ўспомню лёс свой, быў сьнежань. Нябожчыку Яну КЛУГУ, сябру чалавечнасьці. Няхай сьвяціць нябеснае сьвятло. Пастар свой... таксама павінен ісьці ў зямлю. Божа! Дай жа таму здароўе й вечны спакой, хто нам скажа”.
✝️ З надпісам: ”Тэрэза СЯМАШКОЎНА, шляхетнага роду дзева, у Госпада году 1802, жыцьця 40, дня 27 сакавіка доўг сьмяротнасьці заплаціла. Уздыхнуўшы каля чужой магілы, чалавеча, падумай пра сябе”.
✝️ З надпісам: ”Феліцыяна з ПРУШЫНСКІХ ЛЯНКЕВІЧОВА, падстолінка мазырская. 51 год жыцьця пабожнага й вельмі ўзорнага, пасьля адпраўленай актавы Бязгрэшнага Зачацьця Панны Марыі ў Слоніме скончыла дня 13 сьнежня 1801, ту пахаваная дня 21 студзеня 1802 году".
✝️ "Бацька быў у сьвецкім і духоўным стане, дачка таксама мела падобнае пакліканьне. Быўшы маршалкам, стаў езуітам, патым інфулу меў галаву пакрытую*. Гэта бацька, а я, быўшы дыгнітаркай, жыла й памерла як тэрцыярка."
✝️ "Малецеся за мяне, тры дачкі з мужамі, і сын Бэнэдыкт мой з бэрнардынцамі. Супольнік мой, ты, плябан, скажы: дай вечны спакой ёй, Пане".
✝️ "Рэдкі прыклад цноты, усім ты была мілая, асабліва дачцэ, якую грудзьмі карміла. Ты жывеш тут у сэрцах нашых, жывеш і ў вечнасьці, прасі ж, маці, у Пана, каб я тут у часовасьці паслушная законам Божым бязганна жыла, а патым каб шчасьліва да цябе трапіла."
✝️ "Пры нагах бабулі ўнучка яе невядомая лягла з прысудаў Найвышэйшага Пана году 1804 дня 9 мая. Тэадора АРАМОВІЧОЎНА"
✝️ Пасьпяшаў я за вамі й тут з другога боку з аднаго ўнук, а брат з другога пры іх пакладзены. Году 1804 дня 25 сьнежня. Нарбут АРАМОВІЧ”.
(Заўвага: ”інфула” — гэта біскупская мітра, што азначае, што яе бацька стаў біскупам)
3. Стан захаванасьці
Касьцёл захаваўся ў сваёй архітэктурнай структуры без істотных зьмен, хоць прыбудаваны ў 1867 годзе царкоўны вестыбюль засланяў ніжні ўзровень цэнтральнага поля фасада. У той час былі прыбраныя герб Сьлізня ў тымпане і надпіс на фрызе над галоўным уваходам, металічныя вазы па баках франтона былі прыбраныя, а вежа са званіцай атрымалі рысы неабарока. Пасьля рэмонту, праведзенага ў 1993 годзе, сьцены і дахі знаходзяцца ў адносна добрым стане, хоць засаленне выклікае ападзеньне тынкоўкі.
Насьценныя росьпісы і цагляныя алтары (прыбраныя ў 1867 годзе) адсутнічаюць, як і ўсё арыгінальнае ўбранне.
Некаторыя з яго элементаў знаходзяцца ў парафіяльным касьцёле ў Рожане:
• балюстрада прэзбітэрыя,
• хрысцільная купель,
• табернакул,
• ферэторый (?),
• абраз Сьвятога Казіміра,
• візія Сьвятога Антонія,
• 14 стацый «Крыжовага шляху»,
• чатыры арнаты,
• дзве кніжныя шафы.
Адзін з арнатаў, пры невядомых абставінах, апынуўся ў Віленскім кафедральным саборы да 1861 года, а пасля яго закрыцця ў 1948 годзе ў 1953 годзе быў перададзены ў калекцыю Літоўскага нацыянальнага музея ў Вільні**.
Абраз «Дзева Марыя з немаўлём» захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі, а «Святая Тэкла» — у Музеі старажытнабеларускага мастацтва ў Мінску.
З усёй маёмасьці касьцёла сьв.ап. Пятра і Паўла, якая была створана да 1939 года, захаваўся толькі адзін абраз «Пётар і Павал»(інв. № 53).
(рэд. ММ : абраз Пятра і Паўла быў захаваны мясцовымі вернікамі, увесь час да канца 20 ст. збраз захоўвалі паміж дошкамі, а пасьля адраджэньня касьцёла ў 1993 годзе, быў перададзены касьцёлу)
Брама-званіца ў стане далёка зайшоўшага разбурэньня, з замураваным праездам, пазбаўленая значнай часткі тынкоўкі і архітэктурнай дэкарацыі, асабліва ў найбольш разбуранай II-й ярусе; шлем зьведзены да ўнутранай мураванай часткі, у форме зрэзанай піраміды; адсутнічаюць званы і гадзіньнік.
Не захаваўся ні адзін з надмагільляў на касьцельных могілках, якія цяпер акружаны новай драўлянай агароджай.
4. Агляд мастацкай праблематыкі
Барокава-клясыцысны касьцёл і збудаваная разам з ім званіца ствараюць адзіны ансамбль з восявой кампазыцыяй, у якім высунутая да дарогі званіца выконвала функцыю манаментальнай уезднай брамы. Яе ўражальнасць і размяшчэньне робяць яе вельмі істотным элемэнтам комплексу. Яна надае яму прадстаўнічы характар, відавочна спасылаючыся на больш старажытныя рашэньні, такія як палац Браніцкіх у Беластоку (брама, што папярэднічае параднаму двару, праект Яна Генрыха Клемма, 1755–1758) ці рэзыдэнцыя архімандрытаў у Супраслі (брама-званіца, пасьля 1752).
Касьцёл з простым плянам і стромкімі фасадамі атрымаў старанна, нават багата распрацаваны галоўны фасад, што зьвяртае ўвагу на своеасаблівую тэатральнасьць прасторавага рашэньня комплексу касьцёла і званіцы.
На сёньня няма дастатковых падставаў, каб аўтарства гэтага цікавага рашэньня можна было цалкам прыпісаць кс. Шыстоўскаму, пацьверджанаму крыніцамі будаўніку брамы-званіцы. У Дзявятковіцкіх рахунках ён тытулуецца архітэктарам, але гэта не дае поўнай упэўненасьці, ці быў ён праектоўшчыкам, ці толькі выканаўцам. Магчыма, у будучыні ўдасца знайсьці больш зьвестак, аднак на цяперашнім этапе мы мусім задаволіцца тым фактам, што сьпіс архітэктараў, якія працавалі ў канцы XVIII стагодзьдзя, удалося папоўніць яшчэ адным прозьвішчам.
Пасьля пераўтварэньня ў праваслаўную царкву фасад страціў значную частку сваёй першапачатковай дэкаратыўнасьці, што можна ацаніць па інвэнтарнай дакумэнтацыі 1867 году, якая пацьвярджае аматарскі малюнак, з дапамогай якога айцец Казімір Кагнавіцкі зрабіў пазнакі да сваёй інвэнтарызацыі царквы 1805 году. Значную ролю адыгралі й каляровыя элемэнты. Як паказваюць цытаваныя зьвесткі, зялёным ліставым мэталям быў пакрыты ня толькі купал званіцы, але й верхняя частка фасада царквы й вазы, якія яе ўпрыгожвалі; фактычна, у тым самым колеры быў вытрыманы ўвесь фасад.
У прасторавай кампазыцыі пэўную загадку ўяўляе сабой паўднёвы прыбудовак да прэзьбітэрыю. Яе форма адпавядае рызьніцы, разьмешчанай на паўночным баку, адрозьніваючыся толькі вестыбюлем, адзьдзеленым знутры ад выхаду на могілкі. Аднак функцыя гэтага памяшканьня, якое было адзіным ацяпляемым, выклікае зьдзіўленьне. У інвэнтарах яно называецца лоджыяй. Для лоджыі мэцэната гэта было б даволі незвычайна, бо яна знаходзілася б на першым паверсе, без выразнага праёму ў альтарную частку, і злучалася б зь ёй толькі дзьвярыма.
Акрамя альтара, які надаў яму характар прыватнай капліцы, там знаходзілася ўражлівая калекцыя кніг, якія захоўваліся ў спэцыяльных, тыповых бібліятэчных шафах з ажурнымі дзьверцамі, запоўненымі мэталічнай сеткай.
У інтэр'еры касьцёла сьцены і скляпеньні былі пакрытыя росьпісамі, напэўна, арнамэнтальнымі, паколькі ў інвэнтарах адсутнічаюць якія-небудзь згадкі пра тэматыку выяваў. Іх выкананьне было даручана Фэліксу Казубскаму, адукаванаму за кошт Соф'і Слізень, дзіцяці аднаго зь дзявятковіцкіх ураднікаў ці падданых, які ў 1782–1785 гадах вучыўся ў Слоніме ў мастака Райэра, зьвязанага з мастацкім дваром гетмана Агінскага. Відавочна, гэтая навука ўключала таксама і іншыя галіны выяўленчага мастацтва, бо ў дзявятковіцкім касьцёле Козубскі выконваў ня толькі малярныя працы.
Ягоным пацьверджаным творам зьяўляецца таксама разьбяная купель (якая захавалася ў Ружане), а магчыма, таксама й эпітафіяльныя пліты фундатараў, сёньня вядомыя толькі з аматарскіх малюнкаў кс. Кагновіцкага.
Судзячы па ўзроўню захаваных прац (купель і абраз сьв. Антонія), ён належаў да шэрагу правінцыйных творцаў, хутчэй рамесьнікаў, чым мастакоў, не надта выбітных, але даволі шматбаковых, каб задаволіць патрэбы мясцовых мастацкіх пачынаньняў. Ппдчас працы над згаданай паліхроміяй дапамагаў яму не названы па імеяні ”ружанскі маляр”, якому заплацілі таксама за абраз сьв. Пятра й Паўла для галоўнага альтара.
Гэта дазваляе разглядаць яго як самастойнага творцу і схіляе да асьцярожнай інтэрпрэтацыі лаканічнай згадкі ў рахунках, з якой не вынікае адназначна, хто ў гэтым выпадку дапамагаў, а хто карыстаўся дапамогай. Гэта, у сваю чаргу, наводзіць на здагадку, што тым самым ружанскім маляром мог быць значна старэйшы за Казубскага Павел Фрыксідэр (1728-1792), прыдворны князя Аляксандра Сапегі ў Ружане.
На жаль, нічога больш канкрэтнага пра яго мы ня ведаем, вельмі няпэўная таксама і форма запісу прозьвішча, якое было зафіксавана ў вартайсьці, безумоўна, вельмі скажоная. З-за недахопу зьвестак нельга таксама выказвацца наконт формы і мастацкай каштоўнасьці ансамблю стукавых, часткова пазалочаных рэтабулаў. Выканаў іх невядомы па імені Яжынскі, які ў рахунках пазначаны як штукатар. Спакусьлівай была б ідэнтыфікацыя яго з Ігнатам Яжынскім, які ў 1801 годзе выступаў як будаўнічы касьцёла ў Росі, але пры цяперашнім стане дасьледаваньняў гэта была б гіпотэза, заснаваная на занадта няпэўных падставах. Застаецца толькі констатаваць, што ў сувязі з кулісовай пастаноўкай бакавых алтароў, ён уяўляў сабой адну з найпазьнейшых рэалізацыяй падобнай прасторавай кампазыцыі барочнага тыпу на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага.
Аб небанальным характары інтэр'еру сьведчыла багацьце твораў мастацкай кавалі, якасьць якіх можна ацаніць дзякуючы элемэнтам, што захаваліся ў ражанскім касьцёле. Таксама ў дачыненні да гэтай часткі дэкору варта звярнуць увагу на адсталасць стылю, аднак волютна-стужачныя балюстрады выкананы з такой лёгкасцю і майстэрствам, што іх мастацкая каштоўнасць не змяншаецца выкарыстаннем анахраністычных формаў эпохі Рэгенцтва. У тым самым стылі, напэўна, была вытрыманая і балюстрада хораў, кандэлябры ля заходзяк і вялікія сьвечнікі па баках галоўнага алтара, а таксама ажурная катэдра.
Апошняя заслугоўвае асаблівую ўвагу, бо зьяўлялася яшчэ адным узорам, які належыць да групы мэталічных катэдраў з 3-й чвэрці XVIII стагодзьдзя, настолькі аднолькавай, што ў ёй варта бачыць твор адной майстэрні. Да гэтага часу ўдалося ідэнтыфікаваць 5 блізнятна падобных помнікаў – у касьцёле Босых Кармэлітаў (Сьв. Тэрэзы) ў Вільні, Кармэлітаў Тшэвічковых у Магілёве, а таксама ў парафіяльных касьцёлах у Лідзе, Глыбокім і Ворнянах (апошні не захаваўся) – усе з выпуклым кошыкам з ромбавай рашоткі, зьцятай пазалочанымі разэткамі, з арнамэнтыкай у стылі рокайль.
Катэдра ў Дзявятковічах магча быць шостым экзэмплярам гэтай сэрыі, і, у любым выпадку, можна прыняць, што яна ўзьнікла пад яе ўплывам.
Клопат пра эфэктнае ўбраньне выявіўся таксама ў надзяленьні касьцёла выключна багатым комплектам літургічных рызаў, сярод якіх вылучаюцца гарнітуры і асобныя арнаты з вышытай дэкарацыяй, якая імітуе тэхніку габэленаў.
Паводле задумы, гэта, напэўна, была спроба параўнацца з творамі выбітнага tapestry-майстра Ёгана Карла Клечча (які з 1784 году працаваў у Міхала Казімера Агінскага ў блізкім Слоніме), якія ў 1788 годзе ўпрыгожвалі адну з залаў тамошняй рэзыдэнцыі. Аднак амбіцыям фундатаркі не суправаджаліся адпаведныя выканаўчыя магчымасьці.
Арнаты, праўда, ўражальныя, цікавыя з іканаграфічнага пункту гледжаньня, але іх мастацкая каштоўнасьць сьціплая. У кампазыцыях фігураў кідаецца ў вочы няўмеласьць малюнку, а ланцужковы шыў пры ўсёй стараннасьці, з якой ён быў выкананы, ня мог забясьпечыць дасягненьня падобных эфэктаў, якія дае тэхніка габэленаў.
Пры нясумнеўных фармальных недасканаласьцях, гэты ансамбль мае, тым ня менш, вялікую каштоўнасьць як прыклад непасрэднага ўздзеяньня твораў высокага мастацтва, у гэтым выпадку – якое паходзіла з асяродку, якім для гэтых мясцінаў у той час быў мастацкі двор гетмана Агінскага ў Слоніме.
Найбольш уражальны з арнатаў, упрыгожаны гербамі Соф'і Сліжневай, вылучаецца складанай праграмай зьместу, якая кс. Кагновіцкі дакладна азначыў як прадстаўленьне Таямніцы Божага Нараджэньня. У разгорнутай кампазыцыі, якая запаўняе тыльную частку арнату, тытульная сцэна паказана над зямлёй, на крылах Хронаса, які сымбальізуе Вечнасьць, што вылівае зерне ласкі Старога й Новага Запаветаў з рагоў багацьця; зямны час збаўчай падзеі нагадвае частка задыякальнага круга, дзе знак Казярога (23 сьнежня - 20 студзеня) засланены крыжам, ад якога прамяні сьцякаюць па галаве Дзіцяці з надпісам «Pro peccata», цытатай з прароцтва Езэкііля. На пярэдняй частцы рызы намалявана сонца, літаральная ілюстрацыя прароцтва Захарыі (Лк. 1:78) пра Таго, Хто «ўзыходзіць з вышыні, каб асьвятліць тых, хто жыве ў цемры й ценю сьмяротным». Іканаграфічнай мадэльлю, верагодна, была гравюра, бо вядомы іншы прыклад той жа кампазыцыі.
Последний раз редактировалось: Nikolai (08 Oct 2025, Wed, 14:27), всего редактировалось 3 раз(а) |
|
| Вернуться к началу |
|
|
Nikolai
Зарегистрирован: 06.10.2017
Сообщения: 170
|
| Добавлено: 08 Oct 2025, Wed, 13:33 Заголовок сообщения: |
|
|
ДАДАДАК I
Апісаньне і інвэнтар касьцёла ў Дзявяткавічах з 1805 году,
НГАБ у Гародні, ф. 1663, воп. 1, спр. 1540, арк. 2адв.-10адв.
Інвэнтар касьцёла і плябаніі дзявятковіцкай рымскага абрадку, складзены першым прысяжным плябанам кс. Казімерам Кагновіцкім, каноьнікам смаленскім, і пры генеральнай візытацыі яго міласьці біскупа віленскага падпісаны.
[арк. 2адв.]
Будаўніцтва мураванага касьцёла пачалося на сродкі Яго міласьці айца Тадэвуша Сьлізень, каноніка Віленскага катэдральнага сабора, а завершана й прафінансавана яе міласьцю пані Зоф’яй Сьлізьнёвай з князёў Чацьвяртынскіх, падкаморыем Слонімскім, у маёнтку Дзявяткавічы Сьлізьнёўскія, што знаходзіцца ў Слонімскім павеце, у год 1790 пасьля Нараджэньня Хрыстова. Парафіяльным зроблены 1792 году, і асьвечаны яго міласьцю Адамам Клокацкім, біскупам сідонскім, суфраганам і афіцыялам берасьцейскім, 1799 году дня 30 чэрвеня ў нядзелю сёмую пасьля Сьвятаў, пад тытулам апостальскіх сьвятых Пятра й Паўла.
У вялікім альтары, элегантна й сымэтрычна пабудаваны з цэґлы, знаходзіцца абраз Найсьвяцейшай Дзевы Марыі ў сярэбраным адзеньні, пазалочаная карона з надпісам: «Заснавальніку касьцёла й спадарыні Дзевянтковіч за выратаваньне [...]», сем сярэбраных зорак і два рады сярэбраных пласьцінак, альбо абяцаных ахвяраваньняў, паміж якімі знаходзяцца дзьве рукі й дзьве ногі, пяць заручальных пярсьцёнкаў, дзьве залатыя лускі, усяго 15 штук, дарованых у дзень Яе Беззаганнага Зачацьця з поўным адпустам на ўсе часы.
Над ім уверсе другі абраз сьвятых Пятра й Паўла Апосталаў з поўным у дзень сьвята іх адпустам.
Альтар вялікі з ласкі нябожчыка Піюса VІ папы штодзённым для памёрлых надзелены й прывілеяваны ёсьць адпустам, гэта значыць з чысьца вызваленьнем. У менсе ўмураваныя рэліквіі сьвятых мучаньнікаў Войцеха й Станіслава, біскупаў, сьв. Тэклі, сьв. Аўрэліюша й сьв. Фаўстыны. На менсе цыбурыюм драўлянае, сталярскай працы, маляванае белай фарбай і месцамі пазалочанае, з шарам бляшаным таксама пазалочаным і пабеляным.
Другі алтар бакавы, у якім абраз Пана Езуса Распятага, уверсе абраз Сьв. Тэклі, першай мучаніцы, чые сьвята сьвяткуецца адпустам поўным.
Трэці алтар бакавы, у якім абраз Сьв. Сафіі з трыма яе дачкамі: Верай, Надзеяй і Любов'ю, а над ім уверсе абраз Сьв. Яна Непамука, мучаньніка, патрона добрай славы, таксама з адпустам поўным.
[арк. 2адв.] Алтары ўсе пазалотаю, сьцены і скляпеньне касьцёла маляваньнем упрыгожаныя. Вокны, якіх ёсьць адзінаццаць, з шкла белага ў алоў устаўленага, з акуцьцём належным. Купель, катэдра, хоры і краты перад вялікім алтаром з жалеза майстэрскай працы чорна эмаляваныя, з пазалочанымі кветкамі, з цыфрай фундатаркі.
Падлога ў касьцёле мармуровая, пад лаўкамі, хорамі, у рызьніцы і ложы цагляная. Злучаецца з касьцёлам з аднаго боку ложа з сенцамі мураванымі, з комінам над дах выведзеным, з другога боку рызьніца таксама мураваная, зь скляпенем пад ёй для выгоды плябана.
Дах касьцёла, рызьніцы і ложы дахоўкай пакрыты, з круглай вежай з тарцу бляшаным, на падабенства медзі маляваным. Званічка на фасадзе касьцёла бляхай жалезнай, зялёна маляванай, аббітая, на якой вяршынку крыж з бляхі такой жа выраблены, другі меншы з яблыкам над франтонам, а па баках дзьве вазы з бляхі майстэрска зробленыя. Над прэзьбітэрыям жалезны крыж прамянямі на даху ўмацаваны.
Дзьверы ў касьцёл падвойныя, адны напалову шкляныя, другія дубовыя ўшчэрт, цьвікамі забітыя, з замкам унутраным і дзьвюма gałkami з латуні. Перад парогам касьцельным пліта каменная пакладзеная, пад якой ёсьць крыпта ў зямлі мураваная, а ў ёй пакладзена ляжыць цела нябожчыка кс. Тадэвуша Сліжэня, каноніка віленскага, як першага Фундатара. Побач з гэтай другая крыпта таксама мураваная ёсьць для Яе Міласьці Фундатаркі, для якой на мармуры надмагільле такое ж як для каноніка мае быць умуравана на ўваходзе ў касьцёл з левага боку.
Могілкі касьцельныя мурам каменным дахоўкай пакрытым з трох бакоў абведзеныя, а з чацьвёртага боку на фасадзе мае пышную вежу альбо званіцу мураваную, маляваньнем і тынкоўкай, а таксама вазамі, цмокамі і гербамі падвойнымі ўпрыгожаную, гонтамі зялёна афарбаванымі і бляхай жалезнай пакрытую, у якой умацаваны ёсьць гадзіньнік і два званы з двума цымбаламі, з якіх адны гадзінны на звон ёсьць звернуты.
[арк. 3адв.]
Прылад касьцельны і рызьнічны
Манстранцыя медная шчыльна пазалочаная, да якой мельхіседэк ёсьць і футляр.
Дароўніца для камунікантаў рымскіх шчыльна пазалочаная адна, другая меншая, з срэбнай лыжачкай для рускіх камунікантаў, пазалочанай [...]
[арк. 3адв.] Аўтэнтыкі адпустоў ad perpetuam rei memoriam пад шклом з абодвух бакоў два, сьвятых рэліквіяў і Viaе Crucis пад адным шклом два, усе чатыры ў рамах упраўленыя.
Стопа Пана Езуса пад шклом у раме упраўленая.
Крыж сталярскай працы драўляны, маляваны, з ружачкамі пасярэбранымі, да працэсіі.
Фігура Ўваскрослага Пана Езуса з сьцяжком.
Выява альбо статуя Пана Езуса сядзячага ў нішы над каменем з сьвятой вадой, ахвяраваная ад Келераў.
Абраз Сьв. Антонія на палатне маляваны і ахвяраваны Козубскім.
Партатыляў на алтарах чатыры і столькі ж канонаў.
Партрэт Яе Міласьці Зоф'і з князёў Чацьвяртынскіх Сліжнёвай, падкаморзіны слонімскай, на блясе медзянай, маляваны Рустынам, з пазалочанай какардай і шарам, над ложай.
Партрэт вялебнага кс. Тадэвуша Сліжэня, каноніка віленскага, на палатне маляваны, у рамах, над рызьніцай [...]
Насудзьдзе круглае на трох нажках якое стаіць, маляванае, да асьвячэньня вады ярданскай.
Улонне, пасярод алтара, абраз Зьняцьце з крыжа Пана Езуса які выяўляе, на дошцы маляваны, твор выбітнай і каштоўнай у Рыме рукі. Па баках два абразы, адзін Сьв. Казімера, другі Sacrae Familiae, трэці меншы над вакном Пана Езуса, Марыі і Сьв. Юзафа ў рамах сталярскай працы, пазалочаных [...]
Абраз Пана Езуса Распятага ў рамах.
Партрэт кс. Рымшэвіча ў рамах.
Таблічка круглая са стрэлкай маляваная, якая абазначае дзень рэнавацыі Найсьвяцейшага Сакрамэнту.
[арк. 4адв.] Шафа на арнаты паўсядзённыя, якія вісяць на трыангулах, якіх ёсьць дваццаць пяць.
Кантына драўляная з трыма шуфлядамі, замком і прутом жалезным, у якой хаваюцца апараты ўрачыстейшыя і белізна касьцельная.
Арнаты тамбараваныя, гэта значыць вышываныя:
Арнат Багаяўленскі на адамбаску белым вышываны залатом, на якім выява манстранцыі; да яго стула, маніпуля, бурса, палена і велюм гарнітурныя.
На грэдзітурзе белым тры:
Божага Нараджэньня, з выявай таямніцы пад стогам Бэтлеемскім у трох асобах Езуса, Марыі і Юзэфа.
Уваскрасеньня Панаскага, з выявай над магілай пераможцы сьмерці Езуса Пана са сьцяжком.
Незапляменага Зачацьця, з выявай асобы Панны Марыі.
Да гэтых трох арнатаў адзін служыць гарнітур, гэта значыць стула, маніпуля, бурса, палена і велюм такія самыя.
На грэдзітурзе чырвоным тры:
I. Князёў Апостальскіх, гэта значыць сьвятых Пятра і Паўла.
II. Сьвятога Яна Непамука.
III. Сьвятой Тэклі, панны і мучаніцы; да гэтых трох арнатаў такія самыя служаць стула, маніпуля, бурса і велюм [...].
[арк. 5адв.] Перад плябаніяй за гасцінцам школа парафіяльная і шпіталь для ubogich, на якія з скарбу на чатыры асобы ардынацыя ўстаноўлена ад Яго Міласьці Міхала Сліжэня, падканюшага Вялікага Княства Літоўскага [...].
[арк. 6адв.] Рэестр кніг, пакінутых пры касьцёле дзявятковіцкім ксяндзом Казімерам Кагновіцкім году 1805 [...].
[арк. 8адв.-8адв.] Пасьмяротная памяць на надмагільлях пакінутая на мармуры для фундатараў касьцёла дзявятковіцкага [аднастаронкавыя малюнкі эпітафіяў кс. Міхала Сліжня і Зоф'і Сліжнёвай].
[арк. 9адв.-10адв.] Надмагільлі каменныя на грамадзкіх могілках касьцёла дзявятковіцкага [...].
ДАДАДАК II
Апісаньне і інвэнтар касьцёла ў Дзявятковічах з 1844 году,
ЛГіВА, ф. 694, воп. 1, спр. 3776, арк. 452адв.–459адв.
Візыта касьцёла рымска-каталіцкага парафіяльнага дзявятковіцкага, учыненая на падставе ўказу зь віленскай рымска-каталіцкай духоўнай кансысторыі, пасьля калегіяльнага ўказу ад 15 дня верасьня бягучага 1844 году пад № 10432, што прыйшоў, складзеная паводле інструкцыі, прысланай з гэтым указам у друку пад № 10439.
Касьцёл дзявятковіцкі парафіяльны, клясы N.
А). Касьцёл парафіяльны рымска-каталіцкі дзявятковіцкі ў губэрні Гарадзенскай, павеце і дэканаце слонімскім, мураваны, скляпеністы, унутр цалкам маляваньнем упрыгожаны, атынкаваны, пабелены, у годзе 1790-м Зофіяй з князёў Чацьвяртынскіх Сліжнёвай, падкаморзінай слонімскай, у форме авальнай з маленькім прытворам, фундаваны, дахоўкай крыты, даўжыні 30 локцяў, шырыні 12 локцяў які мае, у спадчынных добрах Сліжняў, на тракце з Слоніма ў Косава размешчаны. У годзе 1799 кансэкраваны Яго Міласьцю Адамам Клокацкім, біскупам сыдыйскім, суфраганам і афіцыялам берасьцейскім, пад тытулам сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла.
Фасад гэтага касьцёла бляхай зялёна афарбаванай аббіты, на якой вяршынку крыж з такой жа бляхі. Ніжэй пад галярэйкай таксама крыж з яблыкам бляшаным, а на баку дзьве вазы бляшаныя. У гэтым фасадзе зьмешчаная званічка, на франтоне над дзьвярыма герб Сліжнёўскі вырабаны з надпісам ніжэй крыху выяўленым: «Ойча наш!» літары гэтыя пазалочаныя. На даху над прэзьбітэрыюмам крыж жалезны з прамянем умацаваны. Уваходзячы ў касьцёл, дзьверы падвойныя ўшчэрт, цьвікамі забітыя, на завесах і кручках жалезных, з замкам унутраным і двума ўнутры засоўкамі, звонку двума ручкамі з латуні. Насупраць гэтых дзьвярэй другія напалову шкляныя, якія складаюць перадсеньке, паміж двума слупамі мураванымі, якія падпіраюць хоры – дзьверы гэтыя добра акутыя. У гэтым прытворы пры самым уваходзе па абодвух баках на сьценах ёсьць мармуровыя надмагільлі ў сьцены гэтыя ўмураваныя, першае пад 1790 года мая 15 дня, другое пад 1800 года жніўня 20 дня з літарамі выгравіраванымі на мармуры, шчыльна пазалочанымі. У гэтым прытворы пры самым уваходзе ёсьць камень пад хорамі ў сьцяну ўстаўлены на сьвятую ваду [арк. 452адв.], над якім фігура разьбяная Пана Езуса сядзячага.
Хоры мураваныя, у якіх падлога з дошак. На хорах зьмешчваюцца арганы з шасцю галасамі, пазалочаныя, памаляваныя белай фарбай, да іх вядуць сходы з прытвору, над усходамі дзьверы сталярскай працы на завесах і кручках жалезных, з замкам унутраным, на фасадзе крата жалезная кавальскай працы, чорна афарбаваная, з пазалочанымі на ёй кветкамі, абцягнутая знутры хораў амарантавай тканінай.
У касьцёле вокнаў вялікіх цэлых з належным акуцьцём 11, падлога мармуровая, а пад хорамі і лаўкамі цагляная.
Ідучы ўглыб касьцёла, стаяць дзьве лаўкі па абодвух баках месцаў для сяджэньня якія маюць па пяць шэрагаў, зялёна афарбаваныя. Пры сьценах тут зьмешчаныя два канфэсіяналы тае ж працы і афарбоўкі. Ідучы далей, тут жа пры бакавых алтарах, ёсьць таксама дзьве лаўкі сукном кармазіновым абітыя. Рухаючыся да вялікага алтара, на левай баку ўзьнятая катэдра з балдахімам, жалезная, кавальскай працы, афарбаваная чорнай фарбай з пазалочанымі кветкамі, да яе сходы з рызьніцы. Катэдра абітая аксамітам паласатым, замест дзьвярэй да яе ёсьць асобная заслона з аксаміту на пруце жалезным павешаная. Па правай баку, насупраць катэдры купель, на градусе ўмацаваная, сталярскай працы, у некаторых месцах пазалочаная, памаляваная пад палітуру белай фарбай, на градусах памаляваных, навокал галярэйка жалезная кавальскай працы, з кветкамі пазалочанымі і з належным для гэтай купелі акуцьцём – у ёй міска волаўная з накрыўкай такой жа на ваду да хросту. Над гэтай купеллю абраз Сьв. Антонія на палатне маляваны, на сьцяне вісячы, даўжыні 1¼, шырыні 1 локць.
Перад вялікім алтаром кратачкі жалезныя, якія ўтвараюць прэзьбітэрыюм, чорна афарбаваныя, тае ж працы, што і катэдра, з належнай пакрыўкай для прычашчальных, абітыя аксамітам паласатым з пазалочанымі кветкамі і двума ля дзьвярэц пазалочанымі літарамі З.(оф'і) С.(ліжнёва). Прайшоўшы праз увесь касьцёл, пры канцавой сьцяне зьмешчаны вялікі алтар з менсай мураванай, тынкоўкай, маляваньнем і пазалотай упрыгожаны, у яго ёсьць абраз Найсьвяцейшай Панны Марыі з сукенкай срэбнай і вотамі ў рэчах касьцельных ніжэй апісаных, на фоне сукна амарантавага ў рамах сталярскай працы пазалочаных, вышэй у другой ярусе абраз Сьв. Апосталаў [арк. 453адв.] Пятра і Паўла даўжыні 2 локці, у такіх жа рамах. Алтар гэты мае два слупы з гзымсамі, на менсе цыбурыюм драўлянае, сталярскай працы, памаляванае белай фарбай і месцамі пазалочанае, належна акутае і ўнутры прыгожа ўпрыгожанае. Градусы ўзьнёслыя падвойныя сталярскай працы, дываном старым пакрытыя. На гэтым алтары сьвечнікаў волаўных 6 вялікіх, 4 меншых і сьвечак малых 2, якія ставяцца перад Sanctissimum. На фасадзе цыбурыю стаіць крыж волаўны вялікі, рукі прыгожай, з выявай Распятага Пана Езуса. На вярсе цыбурыю фаянсовыя блакітныя стаяць вазонікі на кветкі 2 і 6 такіх жа белых таго ж прызначэньня, на менсах і гзымсіках зьмешчаныя. Стаіць тут таксама крэсла з поруччамі для сяджэньня сэлебранту падчас казаньня і scabellum для стаўленьня і зьняцьця Sanctissimum. Па абодвух баках вялікага алтара сьвечнікі высокія жалезныя, кавальскай працы, з кветкамі пазалочанымі, на іх ёсьць сьвечкі драўляныя, бела пакрытыя лаком. За гэтым вялікім алтаром ёсьць шафка з замкам, дзьверцамі на завесах якая зачыняецца, скарбнічак, у якім раней складаліся келіхі, пацэры і іншыя рэчы срэбныя, але з 1843 году, акрамя фігуры Ўваскрослага Пана Езуса, разьбянога дзюца, са сьцяжком (ужыванага да рэсурэкцыі) няма, бо срэбра ўсе тады там якія былі, злодзеі з 26 на 27 дзень мая, улезшы ў касьцёл, гэты скарбнічак адбілі і рэчы раскралі, а менавіта:
1. Пацэра срэбная пазалочаная – 1.
2. Келіхаў срэбных пазалочаных з двума пацэрамі – 4.
3. Келіхаў таксама пазалочаных срэбных з пацэрамі – 4.
4. Ампулак 2 срэбных з талеркай срэбнай – 3 штукі.
5. Сьвечнікаў з шышкамі – 2.
6. Шаракоў пазалочаных да балдахіму – 4.
(Злодзеі, якія гэтыя рэчы забралі, у верасьні 1843 году прызналі ў паліцыі ў прысутнасьці самога плябана дзявятковіцкага, [што] Шая Шапіра, жыд слуцкі, з пасабнікам Мэерам з Ражаны і Ірмі[m] з Любяшова Пінскага павету, рэчы гэтыя выкралі, а як плябан дзявятковіцкі сьведчыць, што Шая Шапіра і перад ім у вастрозе слонімскім прызнаў тое ж самае, але быццам бы і гэта дадаў Шапіра, што паліцыя пінская ўсё гэта замяла і Ірмі[m] злодзея вызваліла).
[арк. 453адв.] Не даходзячы да алтара, з правага боку, ускосна да касьцёла, ёсьць алтар першы бакавы, у яго абраз Пана Езуса на палатне маляваны, у рамах пазалочаных сталярскай працы, даўжыні 2¼, шырыні 1½ локці, над ім уверсе абраз Сьв. Тэклі, таксама на палатне маляваны, у такіх жа рамах, даўжыні 1¼, шырыні 1 локць. Гэты алтар мае два вялікія сьвечнікі волаўныя і два маленькія, два фаянсовыя вазы з кветкамі, а таксама два слупы з гзымсамі.
Алтар другі бакавы, па левай баку, ідучы да вялікага алтара, зусім падобны, нічым не адрозьніваецца ад першага бакавога, што вышэй апісаны, мае абраз Сьв. Сафіі, даўжыні 2¼ локці, над якім уверсе абраз Сьв. Яна Непамука, даўжыні 1¼, шырыні 1 локць. Гэтыя абодва бакавыя алтары маюць вялікія крыжы волаўныя, з фігурамі Пана Езуса Распятага значнай велічыні, градусы перад імі падвойныя сталярскай працы, памаляваныя пад мармур. Усе гэтыя апісаныя алтары маюць партатылі непашкоджаныя і прыстойныя адзеньні, усе маюць табліцы, званыя канонамі, пад шкло ўстаўленыя, а таксама ўсе чорнымі заслонамі пакрытыя. Па абодвух баках вялікага алтара вісяць аўтэнтыкі адпустоў пад шклом два, рэліквіяў сьвятых пад шклом два.
Пад катэдрай стаіць на падлозе алтарык да нашэньня пры працэсіі, белы з пазалотай пад палітуру памаляваны, з абразкамі: з аднаго боку абраз Найсьвяцейшай Панны Марыі, з другога боку Сьв. Тадэвуша на палатне маляваныя, шкаплярамі, рознымі пацеркамі абвешаны, з фіранкамі, для нашэньня якога тут жа стаяць два дрэўкі памаляваныя.
У касьцёле ёсьць вокнаў вялікіх цэлых з належным акуцьцём адзінаццаць. На сьценах касьцёла вісяць станцыі Мукі Панаскай якія выяўляюць, на палатне маляваныя, да кожнай з асобна малітвай на таблічках прыляпленай далучаныя, у рамах белых пад палітуру памаляваных.
Вяртаючыся ад вялікага алтара, па правай баку ёсьць рызьніца мураваная, дахоўкай крытая, скляпеністая, з адным вакном добра акутым, з кратамі жалезнымі, памаляваная, дзьверы да яе сталярскай працы, на завесах і кручках жалезных з ручкай і засоўкай, двума таксама антабкамі, падлога ў ёй з дошак. У рызьніцы зьмешчаная каміда з васьмю шуфлядамі для складаньня касьцельнай белізны, а на ёй стаіць шафка з замкам унутраным да часовага стаўленьня келіхаў. Над гэтай камідай павешанае люстэрка нявялікае ў рамах з пацеркаў, ўжо старое. Насупраць каміды стаіць шафа на арнаты ўнутры палатном аббітая, з дзьвярцамі падвойнымі, у ёй жа трыангулы да вешаньня арнатаў на пруце жалезным – 25. Пры ўваходзе на катэдру павешаны [арк. 454адв.] рукаміцнік волаўны да мыцьця рук перад выхадам на Імшу Сьвятую. У канцы пры камідзе стаіць балдахім бронзавы стары, у ёй таксама пры шафе на арнаты вісіць на сьцяне крыж працэсійны. Выходзячы ў касьцёл, над дзьвярыма рызьнічнымі павешаны партрэт нябожчыка ксяндза Сліжня, каноніка віленскага, значнай велічыні, на палатне маляваны. Насупраць рызьніцы ёсьць другая, званая лёжай – мураваная, скляпеністая, дахоўкай крытая, з дзьвярыма з касьцёла падвойнымі сталярскай працы, да паловы шклянымі, на завесах; адны адчыняюцца, а другая палова наглуха замкнёная; другія дзьверы асобныя да сенцаў пры гэтай ложы якія вядуць, а насупраць іх ёсьць таксама дзьверы да выхаду на могілкі з акуцьцём патрэбным і з замком унутраным, ушчэрт, цьвікамі забітыя. Над дзьвярыма малое акенца квадратнае прадаўгаватае. У гэтай ложы ёсьць алтар мураваны з менсай мураванай, у якім абраз на дрэве алейна тушшава маляваны, цудоўнай працы, Зьняцьця з крыжа Пана Езуса, велічыні 1¼ локці. На менсе стаіць крыжык драўляны з фігурай Пана Езуса з латуні. Пры гэтым алтары градусы простай сталярскай працы памаляваныя. Па абодвух баках алтара шафы сталярскай працы, дротам латунным замест шкла пераплеценыя, з заслонай зялёнай кітайкавай на склад кнігаў. Падлога ў ёй з дошак, акно адно вялікае з усякім патрэбным акуцьцём і зь вонкаў з кратамі жалезнымі. Пры дзьвярах да выхаду ў касьцёл стаіць лавачка сукном зялёным абітая і другая на дзьвюх асоб памаляваная. Пры самых дзьвярах, якія вядуць у касьцёл, у ложы, па правай баку вісіць на сьцяне абраз сьв. Казімера на палатне маляваны даўжыні ½ локці, па левай баку гэтых дзьвярэй, таксама на сьцяне, абраз Сьвятой Сям'і на палатне маляваны, у сталярскіх рамах.
Выйшаўшы з ложы, па правай баку на вугле вісіць Стопа Пана Езуса, пад шклом, у раму ўстаўленая. Над дзьвярыма ж ложы партрэт Зоф'і з князёў Чацьвяртынскіх Сліжнёвай, падкаморзіны слонімскай, фундатаркі касьцёла, на блясе. Пад касьцёлам ёсьць склеп мураваны не на магілы, але для захаваньня напіткаў, да якога з касьцельных могілак сходы з шыяй мураванай гонтамі пакрытай, дзьверы на завесах і кручках жалезных, бяз замка. У сярэдзіне [арк. 454адв.] скляпення ёсьць два вокны з кратамі жалезнымі. Перад самым уваходам у касьцёл ёсьць вялікая пліта каменная, пад якой дзьве магілы мураваныя, у першай ёсьць пакладзенае цела нябожчыка ксяндза Тадэвуша Сліжня, а ў другой нябожчыцы Зоф'і з Чацьвяртынскіх Сліжнёвай, для якіх і надмагільлі зроблены на мармуры, як вышэй сказана. Гзымсы касьцёла і тынкоўка на сьценах месцамі абапалі, патрэбуюць таму ў гэтым дачыненьні рэпарацыі.
Званіца насупраць фасаду касьцёла ў форме вежы мураваная, маляваньнем і тынкоўкай упрыгожаная, гонтамі аббітая, дах зялёна афарбаваны, а пры даху ў месцах патрэбных ёсьць умацаваныя ражвы з бляхі. Сам фасад гэтай званіцы бляхай зялёна афарбаванай абцягнуты, на якой вяршынку крыж вялікі драўляны бляхай аббіты. У гэтым фасадзе гадзіньнік б'ючы жалезны, з усімі да яго належнымі прыладамі, менавіта з званамі да адбіваньня гадзінаў і квартаў, але вельмі сапсаваны, патрабуе значнай рэпарацыі. Як дах касьцёла, так і гэтай званіцы рэпарацыі патрабуюць.
Могілкі мураваныя вакол касьцёла дахоўкай пакрытыя, на фасадзе ж з боку званіцы штакетавыя, у слупах мураваных. У гэтай агароджы брамы дзьве, у абодвух вароты падвойныя, дубовыя, ушчэрт, на завесах і кручках жалезных, у адных хатка на кручках і завесах з замком унутраным, рэшта гэтых варотаў наглуха прыбітыя – абодва вароты цьвікамі забітыя, афарбаваныя чорна. Увесь гэтыя могілкі дрэвамі засаджаныя. – Другія ёсьць могілкі да хаваньня памёрлых на палянцы дваровай, у 340 крокаў ад касьцёла, мурам каменным, дахоўкай крытым абведзеныя, да якіх брама з варотамі штакетнай працы на слупах, з зашчапкай. У сярэдзіне могілак каплічка каменная мураваная, гонтамі крытая, з крыжом жалезным на вяршынку. Унутры гэтай капліцы фігура Пана Езуса сядзячая, трысьнёг у руцэ трымаючая, на пастамэнце драўляным зьмешчаная; пад гэтай капліцай склепік мураваны да складу целаў памёрлых на некалькі дзён, да якога дзьверы сталярскай працы.
Уласнасьці касьцельнай, гэта значыць ўсяго фундуша плябаніі дзявятковіцкай [арк. 455адв.] ёсьць зямлі ўласнай з сенажаці маргоў 8, прэтаў 37, прэнчыкаў 8, гэта значыць пад забудовай, касьцёлам [і] могілкамі знаходзіцца маргоў 3, прэтаў 210, прэнчыкаў 4; пад магіламі прэтаў 127, прэнчыкаў 4 і сенажаці маргоў 4. У рэшце няма нічога, аж пакуль Скарб, як іншым касьцёлам, так і дзявятковіцкаму дастатковую колькасьць зямлі і лугоў паводле закону не выдзеліць.
Прылады касьцельныя:
золата, срэбра, бронза, латунь, медзь, жалеза і г.д.
1. Пацыфікал срэбны пазалочаны з рэліквіямі – 1.
2. Кадзільніца срэбная бяз ланцуга – 1.
3. Сасудзік да хворых і пацэра пазалочаныя, абодва срэбныя – 2.
4. Сукенка срэбная на абразе Найсьвяцейшай Панны Марыі ў вялікім алтары – 1.
5. Карона на гэтым жа абразе пазалочаная з зорачкамі – 8.
6. Вотаў срэбных, г.зн. нага – 1, ручак – 3 і таблічак – 2.
7. Кольцаў срэбных дзьве і крыжык малюсенькі з шклянкамі на вялікім алтары – 3.
8. Кольцаў чыстазалатых – 5 і дзьве пары каралёў залатых – 7.
9. Манстранцыя медная шчыльна пазалочаная – 1.
10. Дароўніца вялікая медная таксама шчыльна пазалочаная – 1.
11. Кадзільніца латунная з карабельцам і лыжачкай – 3.
12. Лямпа вісячая на шнуры перад вялікім алтаром жалезная – 1.
13. Ампулак дзьве з талеркай адной – 3.
14. Святнік у рызьніцы – 1.
15. Бубноў на хорах медзяных – 2.
16. Кручкоў жалезных пры крыжах кансэкрацыйных на сьценах – 12.
17. Два жалезы да сьпяканьня аплаткаў – 2.
18. Жалеза на камуніканты – 1.
19. Шчыпцы да ўціраньня, і ражок да гашэньня сьвечак – 2.
20. Дароўніца да складаньня гостый – 1.
21. Крэсла з поруччамі вышыванае воўнай – 1, табурэтаў таксама воўнай вышываных – 3.
22. Сядзенняў зялёна афарбаваных – 4.
[арк. 455адв.] 23. Подушачак вышываных воўнай – 4.
23. Пастамэнт убраны да Гробу Панаскага з менсай памаляванай – 2.
24. Пастамэнт на сьвечкі – 15, другі на 3, аналой і насілкі дубовыя – 1.
25. Павук шкляны з 4 сьвечнікамі ў сярэдзіне касьцёла павешаны – 1.
26. Кветак зробленых старых – 10.
27. Скарбонка ў бабінцы – 1.
28. Кацялок на сьвятую ваду медзяны – 1.
29. Сьвечка вялікодная драўляная – 1.
30. Катафалк з трыма прыступкамі з труной чорна афарбаванай, з 6 драўлянымі сьвечнікамі – 8.
31. Насудзьдзе на трох нажках на сьвятую ваду ў Вялікую Суботу – 1.
32. Пакроў з сукна чорнага з крыжом белым, які палатном падшыты – 1.
33. Сукна чырвонага на пакрыцьцё градусаў вялікага алтара і двух бакавых – 3.
34. Дываноў турэцкіх старых – 2.
35. Званоў у званіцы меншых два, вялікі адзін – 3.
36. Пры рызьніцы званочак адзін – 1.
37. Званкоў ужываных да імшы пры алтарах – 7.
38. Хоругва з кітайкі, на якой ёсьць абраз Незапляменага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, белая, умацаваная на дрэўку, з шарыкам на версе пазалочаным – 1.
39. Хоругва з кітайкі кармазіновай, з фігурай Пана Езуса Распятага, умацаваная гэтак жа як першая – 1.
40. Воплатак да гэтых хоругваў палатняных – 2.
Апараты касьцельныя тамбураваныя
Арнаты
1. На адамбаску белым вышываны залатом, на якім выява манстранцыі з усім прыборам – 1.
2. Зялёны з калённай чырвонай, на якім выява Старога Запавету з усімі рэквізытамі – 1.
3. Фіялетавы, шаўкамі шыты, з калённай багатай цытрыновага колеру, з рэквізытамі – 1.
Вось пераклад чарговай часткі тэксту на беларускую мову (класічны правапіс, тарашкевіца):
4. На чырвоным грэдзітурзе тры, з якіх на адным фігура Сьв. Яна Непамука, на другім выява Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла, на трэцім выява Сьв. Тэклі, да ўсіх гэтых трох арнатаў служыць: адна стула, маніпуля, бурса, палена і велюм – 3.
[арк. 456адв.] 5. На белым грэдзітурзе тры, з якіх на адным фігура Незапляменага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, на другім выява Таямніцы Уваскрасеньня Панаскага, на трэцім выява Таямніцы Нараджэньня Панаскага, і да гэтых трох арнатаў ідэнтычныя прылады такія самыя – 3.
6. На грэдзітурзе блядна-ружовым, на якім выява Таямніцы Зыходжаньня Сьвятога Духа, з рэквізытамі – 1.
7. На грэдзітурзе блакітным, які мае выяву Дзіцятка Езуса паміж ружамі, з рэквізытамі – 1.
8. Атласны белы, вышываны кветкамі, які нясе на сабе выяву Мукі Панаскай, з рэквізытамі – 1.
9. Гарнітур чырвоны атласны з белым, у кветкі, з галонамі залатымі, г.зн. арнат з дальматыкамі, пляш, дзвюма стуламі і столькі ж маніпулямі, з бурсай, паленай і велюмам; а таксама такі арнат другі для працэсіі Божага Цела – 12.
10. З калённай атласнай чырвонай, з бакамі тканіны белай, з кампанкай срэбнай, з усімі рэквізытамі – 1.
11. Гарнітур чорны дымавы з залатом, з галонамі залатымі, г.зн. арнат з дальматыкамі, пляш, двума маніпулямі і г.д. – 11.
12. Чорны атласны з калённай блакітнай багатай, з рэквізытамі – 1.
13. Чорны арнат атласны з калённай атласнай чорнай, з рэквізытамі – 1.
14. Муаравы белы з срэбрам, з калённай атласнай белай у кветачкі, з рэквізытамі – 1.
15. Грэдзітуровы чырвоны, стужкамі зялёнымі абшыты, з рэквізытамі – 1.
16. З калённай фіялетавай дымавай з залатом і кветкамі белымі, тканіна ў кветкі, з рэквізытамі – 1.
17. Цытрынавы ў кветкі, з бакамі блакітнымі ў кветкі, з галонамі срэбнымі, з рэквізытамі – 1.
18. Белы ў кветкі, з бакамі атласнымі цынамонавымі і г.д. – 1.
19. З калённай блакітнай у кветкі, з бакамі атласнымі колеру цынамонавага, з галонамі срэбнымі і рэквізытамі – 1.
20. Адамашку чырвонага ў кветкі, з калённай блакітнай у кветкі, з галонамі залатымі, з рэквізытамі – 1.
21. Дамісовы колеру фіялетавага, з кампанкай і рэквізытамі – 1.
[арк. 456адв.] 22. Фіранак галяндзейскіх пара – 1, мусьліновых пар – 2, наогул тры – 3.
Пляшчы
1. Фіялетавая атласам белым у розныя кветкі, з кампанкай залатой – 1.
2. Цытрынавая ў кветкі, з аблямоўкай блакітнай у кветкі, з галонам залатым – 1.
3. З матэрыі на белым дне ў розныя кветкі, з аблямоўкай цынамонавай атласнай гладкай, з стужкай – 1.
4. З адамашку чырвонага ў кветкі, з аблямоўкай блакітнай – 1.
5. Грэдзітуровая жалобная – 1.
6. Бледна-ружовая грэдзітуровая з аблямоўкай атласнай белай, урачыстая […]*.
[арк. 457адв.] Касьцёл гэты прылягае на міль тры на захадзе з парафіяй ражанскай, на ўсходзе і поўначы з парафіяй слонімскай, на поўдні з парафіяй коссаўскай. Адлеглы ад
гарадскога губэрнскага горада Гродна – 20 міль, ад павятовага Слоніма – 3 міль. Плябанам гэтага касьцёла ёсьць ксёндз Пётр Струтынскі з 1814 году. Навукі духоўныя здабываў у Вільні ў Сэмінарыі Дыяцэзальнай. Слугаў касьцельных ёсьць: 1. арганіст Юзэф, сын Рамуальда, Дашкевіч, паважаны слонімскі, найманы як вольна заняты службай; 2. зактыстанін Казімер Гінтофт; 3. да служэньня да імшы Ян, сын Андрэя, Захарэвіч, абодва ў сьпісах грамадзяніна Сліжня запісаныя, па добрай іх воляй найманыя і ўгаворныя. Іншых слуг няма, ёсьць толькі дзяд і баба, яны служылі да званьня, абодва вольнага стану.
Пры гэтым касьцёле насельніцтва парафіяльнага наагул ёсьць 812, а ў прыватнасьці мужчынскага полу душ 368, жаночага 378, якія прыступаюць да сьвятых сакрамэнтаў, а да таго 66 яшчэ не прыступаючых да сьвятых сакрамэнтаў. Сьпіс гэтага парафіяльнага насельніцтва складзены знаходзіцца на месцы, засьведчаны ёсьць шасьцю праваслаўнымі парахіямі, якія маюць свае парафіі ў межах парафіі дзявятковіцкай.
Пры самым касьцёле дзявятковіцкім няма ні альтарыі, ні капліцы, але ў межах парафіі, за 6 міль ад касьцёла парафіяльнага, ёсьць касьцёл філіяльны ў маёнтку Рудня, спадчыне Ігнація і Станіслава Юндзілаў, у годзе 1795 Зофіяй з князёў Чацьвяртынскіх Сліжнёвай фундаваны, драўляны, гонтамі пакрыты, на падмурку, з маленькім прытворам і фасадам памаляваным, пры якім слупоў чатыры драўляных, з купалам, у які звон вялікі павешаны. Касьцёл гэты ў годзе 1796 актам Яго Міласьці Давіда Пільхоўскага, біскупа суфрагана і адміністратара дыяцэзіі віленскай, да касьцёла парафіяльнага дзявятковіцкага далучаны і зацьверджаны, а таксама па выданым інструмэнце біскупа Пільхоўскага ксяндзом Казімерам Кагновіцкім, канонікам смаленскім, плябанам дзявятковіцкім пад тытулам Сьв. Тадэвуша асьвечаны.
У гэтым касьцёле алтар на оптыку маляваны, мае цыбурыюм, менсу і партатыль непашкоджаны, градусы драўляныя. У гэтым алтары [арк. 457адв.] ёсьць фігура Пана Езуса сталярскай працы, на фоне з сукна кармазіновага. Пры гэтай фігуры вісячых вотаў тры: сэрца, ножка і таблічка квадратная. Наверсе ў гэтым алтары абраз Сьв. Тадэвуша на палатне маляваны. Рызьніца ў тыле алтара бяз дзьвярэй. У касьцёле і рызьніцы падлога і столь з дошак. Вокнаў мае пяць з шкла белага ў рамах добрых. Дзьверы ўваходныя ў касьцёл падвойныя на кручках і завесах жалезных, з замком унутраным.
Касьцёл філіяльны руднянскі яшчэ за часаў польскага ўраду пера далучэньнем Літвы да Расейскай дзяржавы быў пабудаваны, з гэтай неабходнай і нагальнай патрэбы, што двары і вёскі ў гэтым баку якія ляжаць, рэкамі Шчарай і Грыўдай шырока разьліваючымі вясной і ўвосень, бываюць ад іншых касьцёлаў адрэзаныя, але і сама адлегласьць, менавіта ад касьцёла парафіяльнага дзявятковіцкага – 6 міль, ад слонімскага – 6 міль, ад коссаўскага – 6 міль, ад крывошынскага – 6 міль, стварала патрэбу фундаваньня ў гэтым месцы калі не парафіяльнага, то прынамсі філіяльнага касьцёла, які якраз ёсьць сярэднім пунктам адносна вышэй згаданых парафіяльных касьцёлаў, найбольш зручным і найпатрэбнейшым для выгоды як 300 з лішкам душам парафіянаў дзявятковіцкіх, таксама і больш за 100 душам іншых парафіянаў, якія ў патрэбах духоўных ня ёсьць у стане, менавіта ў часы дажджлівыя, халодныя і ў пору працоўную, самі да касьцёлаў зьвяртацца. Але і плябаны з-за роўнай тае немагчымасьці ня ёсьць у сіле для чыньня духоўных паслуг туды прыяжджаць. З такіх-то акалічнасьцяў касьцёл быў заснаваны ў Рудні і для ліквідацыі перашкодаў насельніцтву ў выкананьні абавязкаў рэлігійных быў праз духоўную ўладу дыяцэзіі да філіі руднянскай прызначаны каплан.
Філіялістам лічыў сябе заўсёды плябан дзявятковіцкі, абавязаны фундацыйнымі дакумэнтамі да як найчасьцейшага падтрыманьня набажэнства ў касьцёле руднянскім і да выкананьня ўсіх іншых парафіяльных паслуг, але праз значную адлегласьць месца плябану цяжка было ў кожны час прыяжджаць, таму коштам плябана, з дапамогай спадчыньнікаў маёнтку Рудня, утрымліваўся з манаскіх згромадзьдзяў слонімскіх пастаянны, хоць і зьмяняльны, сьвятар, а толькі з двух гадоў дыяцэзальная ўлада прыслала сталага каплана Канстанса Эйсмонта, які скончыў навукі ў ксяндзоў місіянэраў у Вільні і які ўсе абавязкі філіяліста выконвае, утрымліваны коштам плябана і спадчыньнікаў.
[арк. 458]
Срэбра і ўсе іншыя прылады, якія ёсьць у гэтай філіі
1. Дароўніца з накрыўкай ўнутры і зьверху пазалочаная – 1.
2. Келіх срэбны ўнутры і зьверху пазалочаны з пацэрай – 2.
3. Крыж медзяны пасярэбраны, у якім часцічка Дрэва Крыжа Сьвятога – 1.
4. Сасудзікі волаўныя да Сьвятога Алею – 1.
5. Кацялок латунны да сьвятой вады – 1.
6. Званкоў малых да алтара – 2.
7. Сьвечнікаў волаўных на алтары – 4.
8. Жалеза да сьпяканьня аплаткаў – 1.
9. Арнаты: Грэдзітуровы белы з вышыўкай – 1.
10. Белы з матэрыі абівальнай – 1.
11. Фіялетавы грэдзітуровы – 1.
12. Чорны грэдзітуровы – 1.
Усе гэтыя арнаты маюць стулы, маніпулі і г.д. грэдзітуровыя.
13. Альбы палатна галяндзкага з кветкамі ўнізе – 2.
14. Гумералаў – 2, каміжкі – 1, карпаралаў – 5, субкарпаралаў – 2.
15. Пурыфікацэраў – 10.
16. Рушнікоў шытых воўнай з карункамі і без карунак – 7.
17. Абрусоў да накрываньня алтара – 4.
18. Балдахім з адамашку кармазіновага на дзяржальні – 1.
19. Фіранак дамісовых да засланьня ўваходу ў рызьніцу – 2.
20. Хоругва з кітайкі кармазіновай з вобразам Пана Езуса – 1.
21. Хоругва з кітайкі блакітнай з выявай Сьв. Яна Непамука – 1.
22. Бурса да хворых з сукна белага вышываная – 1.
23. Алтарык да нашэньня ў час працэсіі – 1.
24. Крыжоў – 2; 1 працэсійны, а другі з фігуркай Пана Езуса, на алтар.
25. Абраз Пана Езуса, які памірае на крыжы, з каронай цярновай – 1.
26. Абраза Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і іншых – 5, усе ў рамах чорных – 6.
27. Абраз Найсьвяцейшай Панны Марыі на блясе – 1.
28. Абразаў, якія выяўляюць Муку Панаскую, якія служаць да адпраўленьня станцыяў, пад шклом, у рамах чорных – 15.
29. У рызьніцы менса з шуфлядамі да хаваньня белізны касьцельнай – 1.
[арк. 458адв.] У гэтай парафіі ёсьць дзьве хатнія капліцы.
Адна у маёнтку Рэгінава, спадчыне Станіслава Юндзіла, з дазволу біскупа Клягевіча, у 1837 годзе, 10 чэрвеня выдадзеным і на час неабмежаваны падоўжаны, уладованая і праз ксяндза плябана Струтынскага з асобным дазволам асьвечаная, у якой дазволена адпраўляць імшу толькі адну на дзень у дні будныя, нядзельныя і сьвяточныя, акрамя вялікіх урачыстасьцяў, дазволам выключаных. Пры гэтай хатняй капліцы асобны не ўтрымліваецца каплан, але з Рудні прыяжджае і ўзнагароджваецца праз спадчыньніка. Прылады патрэбныя да прыстойнага спраўленьня ахвяры знаходзяцца, але ёсьць уласнасьцю грамадзяніна, які гэтую капліцу ўтрымлівае з дазволу дыяцэзальнай улады.
Другая на двары Грудаполі, заснаваная ў годзе 1816 і асьвечаная з дазволу біскупа Пузыны ў тым жа годзе, а ў 1819, лістапада 7 дня, дазволам мітрапаліта Сястрынкевіча дазволена ўтрымліваць пастаяннага капелана для адпраўленьня набажэнства ва ўсе сьвяты і ва ўсе буднія дні на працягу ўсяго году без якіх-небудзь выключэньняў, з дазволам гэтаму ж капелану выслухоўваць споведзь люду, які жыве ўблізу гэтай капліцы, хрысьціць у выпадках патрэбы дзяцей, хаваць памёрлых і выконваць іншыя духоўныя паслугі, аднак з ведама плябана дзявятковіцкага і без шкоды для парафіяльнага касьцёла. Такі дазвол і пазьней, у годзе 1833, кастрычніка 6 дня, пад № 4758, быў пацьверджаны нябожчыкам біскупам Клягевічам. Каплан пастаянна пры гэтай капліцы ўтрымліваецца коштам грамадзяніна Адама Юндзіла. Цяпер ёсьць капеланам пры гэтай капліцы з распараджэньня дыяцэзальнай улады яго міласьць ксёндз Ігнаці Гронцкоўскі, сьвятар згромадзьдзя бэнэдыктынаў-цыстэрцыянаў з 1833 году.
У гэтай капліцы знаходзіцца ўсё тое, што толькі патрэбна для адпраўленьня належнага капліцам набажэнства, а менавіта: адзін келіх з пацэрай, дароўніца для захаваньня камунікантаў, партатыль, арнаты сьветлыя і жалобныя, пляшчы, белізна касьцельная, імшалы, і ўсё гэта ёсьць уласнасьцю грамадзяніна, які гэтую капліцу ўтрымлівае з дазволу дыяцэзальнай улады. Гэтая капліца збудаваная з дрэва цьвяковага ў форме [арк. 459адв.] васьмібаковай, пакрытая гонтамі, мае даўжыні 12 аршынаў і шырыні таксама 12 аршынаў [г.зн. 8,6 м]. Уся абшаляваная ўнутры і зьверху і лаком памаляваная. Будаўніцтва яе добрым, яшчэ як новае. Знаходзіцца яна ў парафіі дзявятковіцкай, адлегласьць ад самых Дзявятковічаў – 6 міль, ад Слоніма – 5 міль, ад Косава – 6 міль, ад Крывошына – 5 міль, ад Мышы – 8 міль.
Існаваньне гэтых абодвух капліцаў, ці аргаторыяў, у тых пунктах, у якіх яны знаходзяцца, зьяўляецца вельмі патрэбным для дабра пасьлядоўнага люду.
Мэтрычныя кнігі пры касьцёле парафіяльным дзявятковіцкім заведзеныя: 1) Кніга мэтрык хросту, шлюбаў, сьмерцяў у адну зьплеценая з году 1791 мая 14 дня; 2) тры кнігі мэтрык, асобна хросту, шлюбаў, сьмерцяў; пачаліся з году 1843, якія пішуцца да цяперашняга году. Кнігі гэтыя ў руках плябана, пад замком, у добрым парадку захоўваюцца. Таксама знаходзіцца кніга, у якую запісваюцца ўсе распараджэньні ўлады і ўрадавыя, а таксама ў асобнай кнізе ўплеценыя і сашытыя ўсе дакумэнты, якія прысылаюцца з дыяцэзальнага ўраду, у друкаваных асобніках.
Дом плябаніі дзявятковіцкай стаіць пры дарозе, якая ідзе з Косава ў Слонім, драўляны, з цьвяковага дрэва, на падмурку, з фасаду цяперашнім плябанам мінулым летам гонтамі нанова пакрыты, з тылу таксама (хоць гонтамі праз гэтага ж плябана крыху папраўлены, аднак патрабуе рамонту) з двума выведзенымі над дах комінамі. Ганок мае новы. Асобныя дзьверы вядуць у сені з цаглянай падлогай, у якіх ёсьць невялікі сьпіжар з дзьвярцамі з замком унутраным, направа дзьверы ў пакой першы з падлогай з дошак, з печам кафляным зялёным, у ім вокнаў тры, камін з шафкай; налева другі пакой вялікі з перагародкай з дошак. Дзьверы, якія вядуць у яго, сталярскай працы асобныя; у глыбіні сеней за сьпіжаром другія сені, якія вядуць у пекарню, налева ў пекарню з печам цагляным хлябовым і вакном адным з добрым шклом, у ёй камора для чалядзі з двума акенкамі […]. |
|
| Вернуться к началу |
|
|
|
|
|
|
|
|
Вы не можете начинать темы
Вы не можете отвечать на сообщения
Вы не можете редактировать свои сообщения
Вы не можете удалять свои сообщения
Вы не можете голосовать в опросах
Вы не можете вкладывать файлы
Вы не можете скачивать файлы
|
|
FAQ
Поиск
Пользователи
Группы
Регистрация
Профиль
Войти и проверить личные сообщения
Вход
