Форум сайта «Глобус Беларуси»

[Валацуга]

Auf Wiedersehen Lili Marlène
Reparlez-moi des roses de Gottingen
Qui m'accompagnent dans l'autre Allemagne
***
До свидания, Лили Марлен.
Расскажите мне еще раз о розах Геттингена,
Которые провожают меня в иную Германию.

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Беларускі Берлін

Russisch-Orthodoxer Friedhof. Рускія праваслаўныя могілкі Берліна.
Тут мяне цікавілі дзве магілы.
Першая - Паўла Рыгоравіча Курлова, чыё прозвішча дала назву адной з крывавай старонак Мінска- курлоўскі растрэл. Памёр мінскі губернатар 23 чэрвеня 1923 года.

увеличить до 1200x900

Калісьці на Чыжоўскіх могілках удалося адшукаць надмагільныя помнікі ахвяраў кастрычніка 1905 года, якія былі перанесены сюды са знішчаных габрэйскіх могілак.

увеличить до 1200x900

увеличить до 900x1200

А на станцыі метро "Плошча Леніна" ўсталяваны памятны зак.

увеличить до 1200x900

І яшчэ адзін чалавек, а дакладней яго сэрца. Сэрца выхадца з беларускага шляхецкага роду Глінскіх - Міхаіла Глінкі.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Беларускі Берлін - 2

увеличить до 1200x900

Дом па Gormannstr, 11. Тут 26 траўня 1910 года ў габрэйскай сям'і нарадзіўся "белы Армстранг" - Адольф Рознер.

увеличить до 1200x900

Не жадаючы мець аднолькавае імя з тагачасным лідарам Германіі, ён пачынае звацца кароткай формай свайго імя Адзі (Эдзі). Па зразумелых прычынах у 1933 годзе пераязджае ў Польшчу, а ў 1939 годзе перабіраецца ў Беларусь, па запрашэнню аматара джаза - Панцелеймона Панамарэнкі, з якім пазнаёміўся ў Беластоку. З 1940 года кіраўнік Дзяржаўнага джаза БСССР. У 1944 годзе атрымаў званне заслужанага артыста БССР.

увеличить до 1200x900

Пасля вайны джаз падвергся пераследу,і пасля неўдалага ўцёка за мяжу Эдзі Рознер трапляе ў магаданскі лагер. У 1954 годзе Эдзі Рознер стварае паспяховы Эстрадны аркестр, які, дарэчы, можна пабачыць у фільме "Карнавальная ноч".



У 1971 годзе Расканцэрт вымушае Рознера сысці на пенсію, пры гомельскай філармоніі ён стварае свой апошні біг-бэнд.



РЈ 1973 РіРѕРґР·Рµ спаўняецца даўняя мара Рознера - СЏРјСѓ дазваляюць выехаць Сѓ Заходні Берлін. Але пражыў там недоўга - 8 жніўня 1976 РіРѕРґР° Р­РґР·С– Рознер памірае. Пахаваны самы РІСЏРґРѕРјС‹ джазмэн Беларусі РЅР° Jüdischer Friedhof Heerstraße.

увеличить до 1200x900

***
Каб ужо не вяртацца да гэтых могілак, дадам, што яны маюць прамое дачыненне да далейшай маёй гісторыі. Старыя берлінскія габрэйскія могілкі размешчаны непадалёк - на усход ад гэтых. Пасля жніўня 1953 года хаваць габрэяў з заходняй часткі горада сталася немагчыма, таму ў Заходнім Берліне былі створаныя гэтыя могілкі.

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

D'Allemagne ou j’écoute la pluie en vacances
D'Allemagne ou j'entends le rock en silence
***
Германия, где я слушаю дождь, отдыхая.
Германия, где я слышу рок в тишине.

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Беларускі Берлін - 3

І яшчэ адзін раён беларускага Берліна. Раён Трэптаў. Ну, вы зразумелі...

увеличить до 1200x900

На лініі агню па Эльзенштрассэ ляжала мёртвая жанчына побач з якой была дзяўчынка... Гэтую гісторыю мы ведаем. Чалаека, які здзейсніў гэты подзвіг, звалі Трыфан Лук'яновіч. Праз пяць дзён - 29 красавіка 1945 года - ад атрыманай раны Трыфан Андрээвіч памірае. Сведкам подзвігу быў Барыс Палявы, які напісаў пра подзвіг у "Праўдзе", а пасля гэты артыкул быў змешчаны ў кнізе "Да Берліна - 896 км".

увеличить до 1200x900

Яшчэ РЅРµ так даўно РЅР° Elsenbrücke была мемарыяльная шыльда РїРѕРґР·РІС–РіСѓ Трыфана Лук'яновіча, але нямецкія даследчыкі выявілі, што такога чалавека РЅРµ існавала С– шыльду прыбралі. Але РјС‹ ведаем, што тут немцы памыляюцца...

увеличить до 874x1200

увеличить до 1200x1131

8 траўня 1949 быў адкрыты самы буйны савецкі мемарыял па-за межамі СССР. Тут пахавана 7200 вайскоўцаў (4430 чалавекі неапазнаныя).

увеличить до 1200x900

Пры будаўніцтве выкарыстоўваўся камень з рэйхсканцалярыі - былога палаца Радзвілаў.

І яшчэ колькі здымкаў беларускіх старонак Трэптаў-парка.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

***

- Старший сержант Трифон Лукьянович, - представился мне один из них, худощавый, белокурый, обладатель грохочущего баса.
…- Что такое? Почему собрались? - СЃРїСЂРѕСЃРёР» капитан.
- Ребенок там, - пояснил один из бойцов. - Чу, слышите, плачет.
…Действительно, СЃРєРІРѕР·СЊ пулеметную стрельбу Рё редкие разрывы РјРёРЅ доносился детский плач.
…Р� РІРґСЂСѓРі какая-то фигура молча метнулась Рє стене. Лишь РІ следующую минуту, РєРѕРіРґР° человек перемахнул через бруствер, сверкнув орденами Рё медалями, СЏ РїРѕРЅСЏР», что это Трифон Лукьянович. Перепрыгнув бруствер, РѕРЅ сразу же распластался РЅР° асфальте Рё, пользуясь прикрытием развалин, пополз туда, откуда доносился плач. Р�Р· РґРѕРјР° напротив РїРѕ нему стреляли. Пули зло взвизгивали, отрикошетив РѕР± асфальт, РЅРѕ РѕРЅ находился РІ мертвом промежутке, был для РЅРёС… недосягаем. Так РѕРЅ дополз РґРѕ разрушенного уличного туалета. Потом РјС‹ увидели его СЃ ребенком РЅР° руках. РћРЅ сидел РїРѕРґ защитой обломков стены, точно Р±С‹ обдумывая, как же ему дальше быть. Потом прилег Рё, держа ребенка, двинулся обратно. РќРѕ теперь двигаться РїРѕ-пластунски ему было трудно. Ноша мешала ползти РЅР° локтях. РћРЅ то Рё дело ложился РЅР° асфальт Рё затихал, РЅРѕ, отдохнув, двигался дальше. Теперь РѕРЅ был близко, Рё РІРёРґРЅРѕ было, что РѕРЅ весь РІ поту, волосы, намокнув, лезут РІ глаза, Рё РѕРЅ РЅРµ может РёС… даже откинуть, РёР±Рѕ РѕР±Рµ СЂСѓРєРё заняты. РћРЅ уже тут, СЂСЏРґРѕРј, почти Сѓ самого бруствера. Кажется, протяни СЂСѓРєСѓ Рё РґРѕ него дотронешься, однако над бруствером гуляет смерть.
…высокая фигура Лукьяновича РЅР° РјРёРі возникла над бруствером, Р° потом как Р±С‹ соскользнула РІРЅРёР· РІ подвал. РќР° руках солдата была маленькая, белокурая, кудрявая девочка. Вцепившись ручонками РІ его гимнастерку, РѕРЅР° приникла личиком Рє его орденам Рё медалям. РќРѕ, очутившись Сѓ СЃРІРѕРёС…, Лукьянбвич стал как-то странно опускаться, будто РЅРѕРіРё Сѓ него таяли.
- Возьмите девчонку, - хрипло произнес РѕРЅ Рё, передав ребенка РІ чьи-то СЂСѓРєРё, сполз РїРѕ стене РЅР° РїРѕР»…
…- Р� ведь что самое РґРёРІРЅРѕРµ, что семья Лукьяновича РІ РњРёРЅСЃРєРµ РІСЃСЏ погибла, весь его СЂРѕРґ. - рассказывал час спустя, подкручивая СЃРІРѕРё СѓСЃРёРєРё, капитан, РєРѕРіРґР° РјС‹ СЃРЅРѕРІР° сидели СЃ РЅРёРј РІ каморке истопника. - Это еще РІ первые РґРЅРё РІРѕР№РЅС‹ было. Деревню, РіРґРµ его СЂРѕРґРЅСЏ жила, сожгли… Р’РѕС‚ это-то тут, РїРѕ-моему, самое важное. (Р‘. Полевой «Р”Рѕ Берлина - 896 РєРј»).

[Валацуга]

Сваю гісторыю варта пачаць з палаца Цыцыліенхоф у Патсдаме.

увеличить до 1200x900

Летам 1945 года тут адбывалася знакамітая канферэнцыя, вынікам якой стаў перадзел свету і хуткі пачатак "халоднай вайны".

увеличить до 1200x900

За круглым сталом, зробленым у Маскве, вырашаўся лёс Еўропы.

увеличить до 1200x900

Вядома, не абышлося і без беларусаў.

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Гісторыя першая. Скачок на свабоду.

увеличить до 1200x900

13 жніўня 1961 года распачалася аперацыя "Роза" з мэтай узвядзення Берлінскага мура. Спачатку гэта была часовая загарода з калючага дроту вышынёй менш за метр. Праз два дні адбыўся першы і адзін з найбольш знакамітых ўцёкаў у Заходні Берлін. Выпадак патрапіў на здымкі, а ў траўні 2011 года здымак "Скачок на свабоду" быў уключаны ў праграму ЮНЭСКА "Памяць свету".



На здымку малады усходнегерманскі памежнік Конрад Шуман.
Уцёк не прынёс яму шчасця і сапраўднай свабоды. Ён вельмі шмат перажываз за сваіх сваякоў і баяўся пераследу сваіх саслужбоўцаў. Шуман пакутаваў на дэпрэсію у выніку якой і скончыў сваё жыццё самагубствам, павесіўшыся ў садзе свайго дома.
Рђ месца РЅР° Brunnenstraße 47 стала першай кропкай Сѓ маім падарожжы СћР·РґРѕСћР¶ берлінскага РјСѓСЂР°.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

[GlobusBelarusi]

Цудоўна.

[Валацуга]

Гісторыя другая. Першая ахвяра мура ганьбы.

На ходніку Бернауэр-штрасэ можна ўбачыць шыльду: "Ахвяра мура ганьбы. Іда Зікман. 22.8.1961"

увеличить до 1200x900

Гэта першая вядомая ахвяра берлінскага РјСѓСЂР°. РЇРЅР° жыла РїР° адрасе Bernauer Straße 48. РџР° загадзе Ульбрыхта 18 жніўня 1961 РіРѕРґР° РІРѕРєРЅС‹ першых паверхаў, Р° таксамы выхады, што вялі РЅР° Захад, пачалі закладаць цэглай. 21 жніўня гэта адбылося С– Сћ РґРѕРјРµ Іды. Наступнай раніцай, Р·Р° дзень РґР° свайго 59-РіРѕРґРґР·СЏ, СЏРЅР° выкідвае Р· вакна сваёй кватэры РЅР° чацвёртым паверсе РєРѕСћРґСЂС‹ С– іншыя рэчы, пасля чаго робіць СЃРІРѕР№ скачок РЅР° свабоду. РЇРЅР° атрымае несумяшчальныя Р· жыццём траўмы С– памрэ РїР° дарозе Сћ лякарню. Іда Зікман Р±СѓРґР·Рµ пахаваная пад сцягам Заходняга Берліна, Р° дамы РЅР° СћСЃС…РѕРґРЅС–Рј баку будуць знесеныя Сћ 1963 РіРѕРґР·Рµ С– РЅР° С–С… месцы паўстане бетонны РјСѓСЂ.


Мемарыял Іды Зікман ля яе дома.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

Сучасны выгляд месца трагедыі.

увеличить до 1200x900

Ахвяры Бернауэр-штрасэ.

***
Мемарыял "Вокны памяці". Іда Зікман і некаторыя ахвяры "мура ганьбы" з якімі пазнаёмлюсь пазней - Гюнтэр Літфін, Пітар Фехтар, Хайнц Сакалоўскі, Крыс Гефрой, Вінфрыд Фройденберг.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Ich habe eine kleine Wildblume
Eine Flamme, die zwischen den Wolken bluht
D'Allemagne j'ai une petite fleur dans le cœur
Qui est comme l’idée du Bonheur
Qui va grandir comme un arbre.
***
У меня есть маленький полевой цветок,
Пламя, цветущее меж облаками.
Германия, у меня в сердце маленький цветок.
Он словно воплощение счастья,
� скоро он вырастет огромным, как дерево.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Гісторыя трэццяя. Гюнтэр Літфін.

24 жніўня 1961 года ля галоўнага чыгуначнага вакзала Берліна прагучаў стрэл, які аказаўся трапным, а малады Гюнтэр Літфін стаў першай ахвярай прыцэльнага агню на мяжы.

увеличить до 800x857

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

Яшчэ да ўзнікнення мура 24-гадовы шавец з Усхода набыў кватэру ў Заходнім Берліне, дзе ён і працаваў. 12 жніўня ён разам з братам займаўся яе ўладкаваннем, але вярнуцца ў яе яму было ненаканавана лёсам.
22 жніўня, ужо на дзесяты дзень ад будаўніцтва мура, Палітбюро СЕПГ выдала загад адкрываць агонь па ўсім уцекачам. На наступны дзень усім памежнікам былі выдадзены баявыя патроны.
24 жніўня 1961 года, пасля 11 дзён ад пачатку будаўніцтва мура, быў застрэлены ў Гумбальдцкім порце пры спробе даплыць праз Шпрэе да берага Заходняга Берліна. Куля транспартнай паліцыі трапіла ў патыліцу. Толькі праз тры гадзіны яго цела з ракі дастала пажарная служба.

увеличить до 800x1166

31 жніўня на могілках святой Ядзвігі адбылося развітанне з першай ахвярай мура ганьбы.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1024x768

Сёння на магіле Гюнтэра іншы помнік і адшукаць яго даволі складана. Калі хто будзе на гэтых могілках, то арыентавацца можна на нумар участка.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

1962 год, памятны знак на беразе да якога не даплыў Гюнтэр Літфін.

увеличить до 980x490

На беразе канала Шпандау захавалася вышка былога каманднага пункта Кільскі кут (Kieler Eck). Дарэчы, з 302 вартавых і назіральных вышак на ўздоўж 155 кіламетровай мяжы захаваляся толькі тры. Сёння на ёй размешчаная памятная шыльда Гюнтэру Літфіну і ўсім ахвярам дыктатуры СЕПГ.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Гісторыя чацвёртая. Помнік "невядомай ахвяры мура".

увеличить до 1200x900

Гэты помнік размешчаны на заходнім беразе канала Тэльтаў. 29 жніўня 1961 года пры спробе ўцёкаў праз яго быў застрэлены 27-гадовы жыхар Усходняга Берліна.

увеличить до 1200x900

Па яму было выпушчана 30 куль і ад атрыманых ранаў ён патануў.
Газеты ГДР пасля напісалі: «РџСЂС‹СЃРїРµС€РЅС–Рє «С…алоднай вайны» РЅРµ Р·РјРѕРі выканаць сваю РјС–СЃС–СЋ. Р’РѕС€ РЅР° целе нашай працоўнай С– сялянскай дзяржавы была раздушана перш, чым СЏРЅР° паспела ўкусіць».
Імя ахвяры не публікавалася, а сваякі дазналіся пра яе лёс толькі пасля таго як мур упаў. Гэта быў Роланд Хофф...

увеличить до 1200x900

[Валацуга]

Гісторыя пятая. КПП Чарлі.

27-28 кастрычніка 1961 года на Фрыдрыхштрасэ адбылося танкавае супрацьстаянне часоў Берлінскага крызіса.

увеличить до 1024x772

Фактычна гэта было першае адкрытае ваеннае супрацьстаянне паміж СССР і ЗША. Савецкая выведка данесла Хрушчову пра падрыхтоўку амерыканскай спробы знесці памежныя збудаванні на Фрыдрыхштрасэ. Да КПП "Чарлі" прыбылі тры амерыканскія джыпы з вайсковымі і цывільнымі людзьмі, за імі рухаліся бульдозеры і 10 танкаў. У адказ з супрацьлеглаглага боку прыбыла 7-я танкавая рота капітана Войчанкі. Апазнавальныя знакі на савецкіх танках былі замазаныя брудам, каб стварыць уражанне пра іх датычнасць да войскаў ГДР. Танкі стаялі насупраць адзін аднога на працягу ўсёй ночы, а раніцай 28 кастрычніка савецкая тэхніка была адведзена. Пасля чаго Фрыдрыхштрасэ пакінулі і амерыканцы.
На Фрыдрыхштрасэ сёння:

увеличить до 942x1200

Сапраўдны памежны слуп - элемент "найлепшай у свеце сістэмы бяспекі межаў".

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

Трэба зазначыць, што сапраўдная пабудова чэк-пойнта Чарлі, якая размяшчалася тут у 1989 годзе зараз знаходзіцца на тэрыторыі музея саюзнікаў.

увеличить до 1200x900

Непадалёк ёсць адзін з самых шчымлівых помнікаў, прысвечаных падзенню мура - скульптурная кампазіцыя "Дзень, калі ўпаў мур", адкрытая ў 1998 годзе.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

Але ад моманту танкавага супрацьстаяння да моманту, калі людзі свабодна перасеклі мяжу ля чэкпоінта Чарлі заставалася доўгіх 28 гадоў.

увеличить до 1200x800

[Валацуга]

Гісторыя шостая. Апошні цягнік на свабоду.

Машыніст Harry Deterling не надта хацеў жыць ва Усходняй Германіі. Напачатку снежня да яго дайшла інфармацыя пра закрыццё чыгуначнага злучэння з Заходнім Берлінам. Ён не стаў адкладаць уцёкі і сказаў сваякам і блізкім, што 5 снежня 1961 года ў 19.33 са станцыі Араніенбург адыдзе апошні цягнік на свабоду. Прыкладна ў 20.50 на вялікай хуткасці лакаматыў праязджае міма памежнай станцыі Альбрэхтсхоф.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

Машыніст і качагар хаваюцца ў тэндары для вугалю, бо баяліся стрэлаў памежнікаў. Праз 2,5 км, незадоўга да станцыі Шпандау-Вэст машыніст спыняе цягнік. 25 пасажыраў цягніка застаецца на Захадзе, а 7 па шпалах вяртаюца ва Усходні Берлін.

увеличить до 1200x900

На наступны дзень чыгуначны рух быў спынены, пуці ўзарваныя, усталяваныя загароды.

увеличить до 1200x860

[Валацуга]

D'Allemagne j'ai des histoires d'amour sincere
Je plane sur des musiques d'Appolinaire
D'Allemagne le romantisme est plus violent
Les violons jouent toujours plus lents
Des valses viennoises ordinaires
***
Германия, я искренне влюбляюсь,
Я парю, слушая музыку Апполинера.
Германия, романтизм здесь не столь утонченный.
Скрипачи всегда медленнее играют
Привычные венские вальсы.

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900

увеличить до 1200x900