Nikolai
Зарегистрирован: 06.10.2017
Сообщения: 119
|
 Добавлено: 19 Oct 2023, Thu, 0:17 Заголовок сообщения: Былы СЛОНІМ - горад кляштараў: Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа & кляштар бэнэдыктынак |
 |
|
🔹Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштар бэнэдыктынак🔹
Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштар бэнэдыктынак — помнік архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў у Слоніме. Знаходзіцца на паўднёва-усходняй ускраіне горада, на гістарычнай Скробаўскай вуліцы. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі касьцёл. Твор архітэктуры барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі, шыфр 413Г000516.
Комплекс складаўся з касьцёла (не захаваўся) з альтаром, зьвернутым на поўнач. і прылягае з усходу. 2-х флігельны кляштар, разьмяшчаўся на паўд.- ўсх. ускраіне горада, па вул. Скробоўская (выезд у бок Пінска), сёньня Чырвонавайсковая, каля 200 м з зах. бераг Шчары.
🔹 Гісторыя
▫ 1669 г. Былі пабудаваныя першыя драўляныя будынкі, дзякуючы падмурку, зробленаму Ганнай Пшэцлаўскай (Пржэцлаўскай), народжанай Манькоўскай, падстоліяй слонімскай, што дазволіла пасяліцца ў Слоніме некалькім манашкам са смаленскага кляштара бенедыктынак (заснаванага ў 1640 г. Уладзіславам ІV), якія былі бяздомнымі пасьля маскоўскай вайны 1655-1661 гг. страта Смаленшчыны (1667)
▫ 1670 г. віленскі біскуп Аляксандар Сапега дазволіў слонімскаму дэкану Крыштафу Хмялінскаму афіцыйна ўвесьці першых экзулянтаў са Смаленска; гэта былі наступныя асобы, якія фігуруюць у фундацыйным акце: Дарота Іздэбская, Зофія (Тэкля) Каменская, Гелена Фалімірон (запісаная там як Каймірон) , Эльжбета (Плацыда) Карлінская і (Петранела) Мровінская; у 1673 г. да іх далучылася Крыстына (Канстанцыя) Солтанаўна.
▫1674 г. 13 лістапада быў асьвечаны касьцёл віленскім суфраганам біскупам Мікалаем Слупскім, верагодна, калі ён знаходзіўся ў Слоніме падчас візыту ў гэтую частку дыяцэзыі.
▫1719 г. у кляштары было ўжо дваццаць сёстраў і дзьве паслушніцы.
У гэты час касьцёл апісваўся як стары, адрамантаваны пад кіраўніцтвам Алены (Плацыды) Катлаўны, калі ён быў узмоцнены лясамі, з жаночай галерыяй, з бабінцам, двума рызьніцамі і капліцай.
Унутры касьцёла мелася столь і цаґляная падлога. У трох яго альтарах, сталярных і трохі разьбяных, але простай працы, пазалочаных і срэбраных, месьціліся карціны: у галоўным — Хрыстус Укрыжаваны, у бакавых — Хрыстус на Шупе і Панна Марыя са сьвятым Бенедыктам і Схаластыкай.
На хорах там быў стары 6- гласны альтар.пазытыў і 3 ферэтроны. Сярод багатага ўбранства, сярод срэбных вырабаў, ёсьць нядаўна адрамантаваная марцыпанавая і пазалочаная манстранцыя, пацыфік з рэліквіяй св. Крыж, з пазалочаным запалам і выявамі эвангелістаў, 4 келіхі, цыборый, 2 таблічкі-рэлікварыі, 3 пары ампул, кадзіла з батлейкай, 3 сярэбраныя лямпады, пазалочаныя кароны і німбы на карцінах, 77 вотыўных таблічак.
З поўдня касьцёл прымыкаў да двухпавярховага кляштара. На першым паверсе разьмяшчаліся брама, гасьцёўня, капітул, кельлі настаяцеля і госьцяў, трапэзная, кладоўка і кухня, а на другім — 12 манаскіх кельляў. Плянаваньне абодвух будынкаў зафіксавана на пляне Слоніма 1796 году.
▫У 1733 г. касьцельнае ўбраньне складалася з 6 галоўных альтароў з выявай Хрыста Ўкрыжаванага, завершаных тканкавым балдахінам; бакавыя альтары:
1. зь левага боку галоўнага альтара, новы, з выявамі Найсьвяцейшага Сэрца Езуса ў цэнтральным полі й Панны Марыі ў срэбраных уборах у верхнім ярусе,
2. справа — Найсьвяцейшай Панны Марыі. Панны Марыі, у верхнім паверсе св. Магдалена. у наве зьлева
3. адрамантаваны альтар Панны Марыі зь Дзіцяткам,
4. новы, з выявай Найсьвяцейшай Панны Марыі. Панны ў сярэбранай кароне, у верхнім ярусе Хрыстус Укрыжаваны, у мензе за шклом фігура Хрыста ў магіле
5. у правым куце навы, старая, з выявай Хрыста на шупе. Амбон з навесам, сталярныя працы.
З манастыра можна прайсьці на хоры, з новай пазытыўнай выявай, зробленай для ігуменьні Алены (Схаластыкі) Бжашчанкі, на пасадзе з 1707 г.», 2 сталы для чытаньня і 3 старыя і 3 новыя фератроны, чатыры зь іх з выявамі Найсьвяцейшай Панны Марыі, іншыя — Найсьвяцейшай Тройцы і Сьвятога Антонія.
Акрамя альтароў, ёсьць 16 карцін алеем і 14 на паперы ў рамах, а таксама карціна Панны Марыі ў атласнай сукенцы, вышытай перламі, і дзьве новыя: Бэнэдыкта й св. 9 новых), далматык 4 пары (3 пары новых), капы 3.
На званіцы было 3 сярэдніх памеру званы, чацьвёрты — звон у вежачцы на даху царквы. 21 законьніца і 1 паслушніца.
▫Дзякуючы намаганьням ігуменьні Алены Бжосковны было заснавана Брацтва Найсьвяцейшага Сэрца Езуса, зацьверджаны 10 мая 1720 г. папам Клімэнтам XІ, зацьверджаны рызабражэньняў заснаваны ў 1722 г. віленскім біскупам Канстантынам Бжастоўскім»
▫У 1767 г. на ахвяраваную біскупам Міхалам Зянковічам суму ў 11 000 злотых і сродкі з пасагу манашак ігуменьня Кацярына (Людвіка) Садоўская пачала будаўніцтва мураванага Касьцёла Узвышэньня Сьвятога Крыжа і кляштара бенедыктынак, закончыўшы ў 1779 г.».
▫У ажыцьцяўленьні гэтага праекта ёй дапамагаў дасьведчаны ў будаўнічых справах апякун слонімскіх бернардынаў ксёндз Ігнацы Авадовіч. Будаўніцтва мураванага касьцёла адбывалася ў часы ігуменьні Барбары (Аляксандры) Пухальскай (1784-1831), якое пачалося ў 1797 г. з дазволу адміністратара Віленскай дыяцэзыі біскупа Давіда Піліхоўскага і было завершана 12 кастрычніка 1801 г., а 27 верасьня 1803 г. віленскі суфраган біскуп Адам Клакоцкі асьвяціў касьцёл Адшуканьня і Узвышэньня Сьвятога Крыжа. Узаемнае разьмяшчэньне касьцёла і кляштара паказана на пляне Слоніма 1823 г.
▫Згодна з апісаньнем 1820 г. касьцёл быў італьянскай будовы, мураваны, атынкаваны і пабелены. У прамавугольным пляне 46 локцяў у даўжыню й 24 локці ў шырыню (28 х 14,5 м). Прэзьбітэрый быў замкнёным прамым, вылучаным толькі ў інтэр’еры, з квадратнымі (?) памяшканьнямі ў сакрыстыі і капліцы.
Аднак у наступным апісаньні (ад 1828 г.) сьцьвярджаецца, што толькі вонкавы абрыс быў прастакутным, а ўнутраны — круглым. Гэта таксама па-рознаму вызначае разьмяшчэньне і функцыю прыбудоў: рызьніца і скарбніца знаходзяцца па вуглах двух касьцёлаў, побач зь вялікім альтаром і за ім, дзьве рызьніцы і скрыні над імі. Фасад з шасьцікалонным портыкам з франтонам, завершаным крыжам і дзьвюма вазамі, і сьцяна ў глыбіні портыка былі ўпрыгожаны нішамі, у якіх разьмяшчаліся драўляныя размаляваныя фігуры чатырох эвангелістаў і СС. Марыя Магдалена і Барбара. Усярэдзіне на ўсходзе (левы) бок асноўнага на альтары знаходзілася капліца, прызначаная для споведзі і прычасьця манашак, адзьдзеленая ад прэзьбітэрыя вялікай драўлянай рашоткай, з падвалам; на першым паверсе над капліцай і сакрыстыяй разьмяшчаліся хоры. Над уваходам узвышаецца мураваны манаскі хор, які падтрымліваецца двума слупамі, адзьдзелены ад навы драўлянай рашоткай, у якую можна патрапіць з калідора першага паверха манастыра. Скляпеньне і сьцены царквы былі расьпісаны рознакаляровымі фарбамі. 9 вялікіх вокнаў, па аднаму ў капліцы і сакрыстыі; цаґляны пол. Мураваныя, мармурызаваныя альтары: гл. мал. блакітнага колеру, чатырохкалонны, часткова пазалочаны, над альтаром — Ахвяра Абрагама (ляпны рэльеф?), у галоўным полі. малярства ол. мн. Хрыстус Укрыжаваны разьбяным табернакулюм, апрацаваны белым і блакітным мармурам, пазалочаны, з шасьцю калёнамі.
Бакавыя альтары з 2 калёнамі, аздобленыя мармурам:
1. справа, з новай карцінай Беззаганнага Зачацьця,
2. зьлева, новая карціна Найсьвяцейшага Сэрца Езуса,
3. справа, з выявай Хрыста. на Слупе,
4. зьлева новая карціна св. Бенедыкт. Драўляны амбон расьпісваўся ў колеры, адпаведныя паліхромнаму інтэр’еру. 8- галосы арган.
У адну са сьцен умуравана мармуровая дошка з залатым надпісам аб кансэкрацыі 27 верасьня 1803 г. біскупам Адамам Клакоцкім, суфраганам віленскім. 3 старажытныя карціны апраўленыя, велікодная магіла, зробленая з дошак, размаляваная «як дзікі камень».Арнатава 19, кап.6. Побач з фасадам царквы стаяла драўляная званіца з двума званамі: большым з надпісам у два радкі: «Sanctus Іgnatіus Fundator Socіetatіs Jesu Sanctus Xaverіus Іndіarum Apostolus Anno 1701», а на ніжнім краі: Gegossen von Мішэль Яган Якаб Дорнман у Кёнігсьбергу, набыты ў 1748 г.; меншы, з надпісам: «Sanctus Pater noster Benedіctus Anno 1777», адліты на сродкі кляштара».
▫У 1834 г. касьцёл быў адрамантаваны звонку і знутры. На той момант кангрэгацыя складалася з 16 чалавек - 14 канфесійных жанчын і дзьвух паслушніц. Са зьвестак, прадстаўленых у 1848 г. перадапошняй настаяцельніцай Клатыльдай Радавіцкай, можна зрабіць выснову, што ў другой чвэрці XІX стагодзьдзя істотных зьмен у зьнешнім выглядзе й абсталяваньні касьцёла не адбылося, аднак эканамічны стан кляштара радыкальна пагоршыўся., таму што ў 1842 г. яе памешчыцкія маёнткі ікапіталы з пасагу і ахвяраваньняў дабрачынцаў перайшлі ў дзяржаўную казну.
▫1850 г. адбылася Ліквідацыя кангрэгацыі. Зь сямі законьніц, якія знаходзіліся ў той час у кляштары, сястра Людвіка (Клара) Быхоўская па стане здароўя засталася ў кляштары бернардынак у Слоніме, дзе і памерла ўвосень 1850 г., а астатнія былі пераведзены ў кляштар бенедыктынак у Вільні, куды 25 жніўня 1850 г. прыбылі: Схаластыка Харкоўская, Катажына Цьвіркоўна, Эльжбета Янкоўская, Гертруда Кшэсевічаўна, Яўфемія Кундзічуўна й Маўра Макжэцкая.
▫У 1850 г. зачынены кляштар быў перададзены пад вайсковы дом; за прыстасаваньне яго пад новыя функцыі ў 1854-1857 гг., зафіксаваны выплаты яўрэйскім прадпрымальнікам-будаўнікам Шымелю Скідзельскаму і Вельвелю Дважэцкаму.
▫У 1858 г. сястра схаластыка з Харкава прасіла імпэратрыцу Марыю Аляксандраўну дапамагчы вярнуць іх у матчыны кляштар, але цар Аляксандар ІІ не зьмяніў свайго рашэньня.
▫У 1863 г. будынак быў прыстасаваны пад турму для палітычных зьняволеных.
З 1864 г. у ім разьмяшчалася Слонімская каманда батальёна ўнутраных войскаў Гарадзенскага р- на.
▫У 1921-1939 гг. міжваеннага часу ў кляштары разьмяшчалася настаўніцкая сэмінарыя і, верагодна, тады будынак быў пашыраны кароткім паўднёвым флігелем.
▫У 1934 г. рашэньнем губернскага кансэрватара занесена ў рэгістар помнікаў, цяпер тут знаходзіцца школа. Наступныя перабудовы, відаць, не паўплывалі на зьнешняе аблічча будынка, які, верагодна, з самага пачатку не меў адметных стылявых асаблівасьцей, бо не ўключаў вянчаючы гзымс і сьціплыя каркасныя члененьні. Нядаўна (у 2010 годзе) ён быў старанна адрамантаваны й выглядае вельмі добра, што трэба адзначыць з удзячнасьцю цяперашнім гаспадарам.
Касьцёл першапачаткова павінен быў быць пакінуты каталікам, але без сталага сьвятара і сродкаў на ўтрыманьне. Аддаленасьць ад цэнтра горада, а таксама рэзкае зьмяншэньне колькасьці мясцовага духавенства (выкліканае наступным роспускам кляштараў) прывялі да таго, што храм не выкарыстоўваўся і паступова разбураўся.
▫У 1889 г. адзначалася, што захаваўся каркас будынка з усёй параднай калянадай, а ўнутры са сьлядамі мураваных альтароў, хораў і насьценных росьпісаў, але гэта апошняя згадка, у 1900 г. разабрана на цэґлу. таксама зьнік амаль бясьсьледна., пасьля закрыцьця касьцёла, разьмеркаваны паміж яшчэ дзеючымі каталіцкімі касьцёламі, напрыклад, за эквівалент 45 злотых, выплачаных бенедыкцінкам у 1850 г., срэбраная манстранцыя і рэліквіярый Сьвятога Крыжа, тры арнаты., белы капец, балдахін і тры крэслы для памочнікаў, былі пакінутыя і ў 1850 г. перададзеныя ў ружанскі касьцёл.Там жа быў усталяваны жалезны крыж, разьмешчаны над франтонам прэзьбітэрыя.
Яшчэ большую гістарычную каштоўнасьць уяўляе адзіная рэшта, якую ўдалося выявіць, — каштоўная ў мастацкім пляне барочная карціна Хрыстус на Слупе з 2- й польск. 17 ст., захоўваецца ў Слоніме Бэрнардынскім касьцёле.
Касьцёл і кляштар дагэтуль амаль зусім адсутнічалі ў літаратуры. Даваенныя выданьні толькі адзначалі, што касьцёла ўжо не існавала, а ў былым кляштарным будынку — настаўніцкая сэмінарыя».
У павярхоўнай нататцы А. Кулагіна ёсьць ілжывыя зьвесткі аб тым, што касьцёл быў двухвежавым, а інтэр’ер упрыгожаны фігурным росьпісам, што не знаходзіць пацьверджаньня ў крыніцах, дзе сьцьверджаньне паўтараецца некалькі разоў і ясна: гэта было сфармулявана ў 1848 г. самой ігуменьняй, што царква мела квадратную форму, без вежаў і прытвора, 46 локцяў у даўжыню й 24 локці ў шырыню, з цудоўным ганкам, які абапіраўся на 6 калён.
У сваёй шырокай, але сінтэтычнай манаграфіі па архітэктуры кляштараў на беларускіх землях І. Сьлюнькова прысьвяціла слонімскаму кляштару бенедыктынак толькі кароткую гістарычную згадку, паўтарыўшы ўсьлед за С. Лорэнцам памылковыя зьвесткі аб даце завяршэньня будаўніцтва касьцёла (1801 г.). ) да пабудовы мураванага манастыра. Акрамя схематычнага выгляду ўсёй плянаваньня, пазначанай на картах горада першай паловы ХІХ ст., пакуль што не ўдалося знайсьці ніякіх іканаграфічных зьвестак, якія б дазвалялі ацаніць мастацкая каштоўнасьць касьцёла.
Аднак на падставе інвэнтарных апісаньняў можна меркаваць, што ён быў клясыцыстычны, з выступаючым калённым портыкам, тыльную сьценку якога ажыўлялі нішы са скульптурамі. Гэтае сьцьвярджэньне, у сваю чаргу, прыводзіць да высновы: што ў паменшаным маштабе яна паўтарала форму, якую Ваўжынец Гуцэвіч надаў віленскай катэдры Мітрапалітальная базыліка, закончаная ў 1801 г. Міхалам Шульцам, у першай палове ХІХ ст., Вожын (1816 г., арх. Аўгустын Касакоўскі), Золудэк (праект 1828 г. Караль Чашынскі), Ганушышках (1823-1829), Вярэйка (1838), Відоккач (1844-1853), Еўшышкі (1847-1852, арх. Тэадор Нарбут), Долгінові (1853).
Аднак усе яны былі пазьнейшымі за слонімскі храм, які, як бачым, быў першым узорам збудаваньня такога тыпу й ужо па гэтай прычыне павінен займаць значнае месца ў сакральнай архітэктуры віленскага клясыцызму.
Акрамя авангарднай архітэктурнай формы, адметнасьцю касьцёла зьяўляўся яго дэкор. Ён меў мураваныя альтары, і хаця пра іх зьнешні выгляд мы пакуль нічога ня ведаем, можна чакаць, што яны маглі мець барочна-клясыцыстычныя стылістычныя рысы й нагадваць тыя, што захаваліся ў Бернардынскім касьцёле ў Львове, і нават меркаваць, што той жа аўтар — арх. Караль Шыльдгаўз, які ў 1777-1807 гадах заставаўся ў Слоніме на службе ў Агінскіх.
Гэтую здагадку падмацоўвае ўсьведамленьне таго, што ў час, які прыпадае на пабудову ў Слоніме бенедыктынскага касьцёла, ён падрыхтаваў абмер віленскага катэдральнага касьцёла. (гарызантальная праекцыя і выгляд фасада), што магло стаць матэрыяльным працоўным пэрыядам для рэалізацыі праекта.
 увеличить до 1116x460
▫Крыніца: Maria Kałamajska-Saeed: «Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa nowogródzkiego»/ redakcja naukowa: T. 3 : Miasto Słonim. — 2013. — 218 с., [160] л. іл. /старонка 59-64 /
Бенедикти́нцы, Орден св. Бенеди́кта — старейший и хронологически первый из монашеских орденов в Западной Европе, основанный св. Бенедиктом Нурсийским в VI веке.
Бенедиктинский орден – самый богатый и влиятельный монашеский орден Средневековья. Всего в XII-XIV вв. насчитывалось более 15 тысяч бенедиктинских монастырей.
Женская ветвь бенедиктинского монашества была основана сестрой святого Бенедикта – святой Схоластикой. Начиная с 8 в. бенедиктинский устав адаптируется специально для женских монастырей.
Орден следует строгому монашескому правилу, включающему молитву, труд и уединение
Орден призывает к умеренности и простоте во всех аспектах жизни. Монахи отказываются от излишеств и роскоши, стремясь к простоте и скромности.
Бенедиктинский орден оказал огромное влияние на развитие средневековой цивилизации.
Бенедиктинские монастыри были центрами духовной, образовательной и культурной жизни в средневековой Европе, где сохранялись и копировались древние тексты, создавались новые произведения искусства, и проводились научные исследования. Именно благодаря ученым-бенедиктинцам до наших дней сохранились шедевры древнегреческой, древнеримской и средневековой литературы. Бенедиктинцы оказали сильное влияние на развитие архитектуры.
Орден также играл важную роль в социальной и экономической жизни, предоставляя убежище и помощь бедным и больным.
Последний раз редактировалось: Nikolai (27 Feb 2024, Tue, 11:27), всего редактировалось 8 раз(а) |
|
FAQ
Поиск
Пользователи
Группы
Регистрация
Профиль
Войти и проверить личные сообщения
Вход
.jpg)
.jpg)
_6696.jpg)
_0885.jpg)
_9804.jpg)
